Co zawiera raport?
W raporcie przedstawiono kluczowe problemy i wyzwania stojące przed gospodarkami krajów Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski. Tekst opracowania podzielony jest na 11 rozdziałów, w których omówiono takie kwestie jak: inflacja, wzrost gospodarczy, bezrobocie, dostępność mieszkań czy transformacja energetyczna w motoryzacji. Raport jest kompleksowym opracowaniem, które wskazuje na kluczowe obszary związane ze społeczno-gospodarczym rozwojem Polski i regionu Europy Środkowo-Wschodniej, przedstawiając zarówno perspektywę makro, jak i spojrzenie na problemy konkretnych sektorów takich, jak handel, motoryzacja, energetyka, ochrona zdrowia i branża farmaceutyczna. Szeroki zakres poruszanych zagadnień i wnikliwość prezentowanych analiz sprawiają, że publikacja ta w pełni zasługuje na miano jednego z najważniejszych krajowych opracowań na temat sytuacji gospodarczej i społecznej tak Polski, jak i krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
Z opracowania wynika, że poziom aktywności gospodarczej w całej UE obniżył się w 2020 r. o ponad 6 proc. Głębokość recesji była przy tym prawie dwa razy większa w gospodarkach tzw. starej Unii (UE-14: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy) niż w państwach EŚW-11 (Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry). W drugim roku pandemii COVID-19 nastąpił powrót krajów unijnych na ścieżkę wzrostu gospodarczego. Wzrost PKB w 2021 r. wyniósł średnio w całej UE 5,4 proc., przy czym stopa wzrostu była wyższa od średniej w krajach EŚW-11, a niższa w UE-14. Jak plasowała się na tle innych krajów Polska? Dane za lata 2020–2021 pokazują również, że w warunkach pandemii COVID-19 i wywołanych nią zjawisk – takich jak recesja i spowolnienie gospodarcze – bezrobocie w krajach EŚW-11 utrzymało się na niskim poziomie, co może oznaczać, że polityka gospodarcza była wówczas względnie skuteczna z perspektywy ochrony miejsc pracy. Autorzy: dr hab. MARIUSZ PRÓCHNIAK, prof. MARIA LISSOWSKA, prof. RYSZARD RAPACKI, dr PIOTR MASZCZYK, dr RAFAŁ TOWALSKI.
W tej części raportu przeanalizowano koniunkturę w dziewięciu gospodarkach Europy Środkowo-Wschodniej (Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji i Węgier). Autorzy skupili się na koniunkturze w przemyśle przetwórczym, budownictwie i handlu. Analiza zmian koniunktury wykazała, że kryzys COVID-19 był wydarzeniem bez precedensu dla całej EŚW. W wyniku pandemii wszystkie kraje regionu doświadczyły gwałtowanych zmian aktywności gospodarczej. Od III kw. 2020 r. do końca 2021 r. w zmianach PKB utrzymywała się tendencja wzrostowa. Tempo wzrostu było jednak zróżnicowane zarówno w czasie, jak i między krajami. Na koniec roku najwyższą stopę wzrostu realnego PKB (8,8 proc.) odnotowano w Estonii, a najniższą (1,2 proc.) na Słowacji. Autorzy: prof. ELŻBIETA ADAMOWICZ, dr hab. KATARZYNA MAJCHRZAK, dr SŁAWOMIR DUDEK, dr GRZEGORZ KONAT, dr MAREK RADZIKOWSKI, dr EWA RATUSZNY, dr KONRAD WALCZYK, ŁUKASZ OLEJNIK.
Na koniec 2021 r. najdroższe były mieszkania w Czechach (średnia cena za 1m2 sięgnęła 3 tys. EUR), a najtańsze w Bułgarii (0,7 tys. EUR) i na Węgrzech (1,2 tys. EUR). W Polsce ceny nieruchomości oscylowały wokół regionalnej średniej (1,5 tys. EUR). We wszystkich gospodarkach EŚW występują przy tym spore zróżnicowania wewnętrzne cen nieruchomości – między stolicą, dużymi miastami a mniejszymi miejscowościami i regionami wiejskimi. Spadek dostępności finansowej mieszkań będzie odczuwalny we wszystkich krajach EŚW. Ze szczątkowych danych za pierwsze miesiące 2022 r. wynika, że skala spadku dostępności kredytowej mieszkań na skutek zacieśnienia polityki pieniężnej może wynieść ponad 50 proc. Najsilniej odczują to kraje z dominującym udziałem kredytów o zmiennym oprocentowaniu, zwłaszcza te spoza strefy euro, w których łączna skala wzrostu stóp referencyjnych banków centralnych będzie prawdopodobnie największa, czyli Czechy i Polska. Autorzy: dr ADAM CZERNIAK, dr MARCIN CZAPLICKI, dr MATEUSZ MOKROGULSKI, dr hab. PAWEŁ NIEDZIÓŁKA.
Eksperci SGH prognozują stopniowe zwiększanie się floty bezemisyjnych samochodów osobowych w pełni elektrycznych (BEV; Battery Electric Vehicle) od ok. 40 tys. pod koniec lutego 2022 r., przez ok. 53 tys. pod koniec 2023 r., do ok. 174 tys. w 2030 r. Można założyć, że na koniec trzeciej dekady XXI w. w Polsce będzie eksploatowane łącznie ok. 1 mln BEV. Jeśli cała flota będzie wówczas wynosić ok. 20 mln pojazdów, to udział pojazdów BEV (i PHEV – hybrydowych, czyli spalinowo-elektrycznych) osiągnie ok. 5 proc. Według autorów analizy rozwój publicznych stacji ładowania jest czynnikiem technologicznym o znaczeniu krytycznym z perspektywy wzrostu liczby użytkowanych BEV w Polsce. Autorzy: prof. WOJCIECH PAPROCKI, dr KATARZYNA ARCHANOWICZ-KUDELSKA, dr hab. MARZENNA CICHOSZ, dr hab. JOANNA CYGLER, dr hab. BARTOSZ GRUCZA, dr ADAM HOSZMAN, dr hab. MAGDALENA KACHNIEWSKA, dr hab. KAMIL LIBERADZKI, dr hab. MARCIN LIBERADZKI, prof. ELŻBIETA MARCISZEWSKA, dr MICHAŁ WOLAŃSKI, dr PAWEŁ ZAGRAJEK, dr JAKUB ZAWIESKA.
Rosnący popyt na tworzywa sztuczne wiąże się z koniecznością zapewnienia stabilnych źródeł zaopatrzenia w surowce energetyczne. Stanowi to duże wyzwanie przy obecnych zagrożeniach związanych z zakłóceniami i przerywaniem łańcuchów dostaw wskutek pandemii COVID-19 i działań wojennych w regionach, skąd wiele krajów UE czerpie te surowce. Według ekspertów na obecnym poziomie rozwoju trudno będzie zastąpić tworzywa sztuczne alternatywnymi produktami. Wychodząc naprzeciw postulatom zrównoważonego rozwoju, specjaliści nakreślili scenariusze zmian na najbliższe lata. Pierwszy trend to zmniejszanie użycia tworzyw sztucznych, zwłaszcza tych, których nie można poddać recyklingowi. Drugi trend dotyczący wybranych branż wiąże się z zastąpieniem tworzyw sztucznych, wytwarzanych z surowców petrochemicznych, produktami pochodzenia roślinnego. Trzeci trend wskazuje na potrzebę rekonfiguracji globalnych łańcuchów dostaw. Autorzy: dr ŁUKASZ MARZANTOWICZ, dr hab. KATARZYNA NOWICKA, dr ANETA PLUTA-ZAREMBA.
Według badań w latach 2000–2020 w EŚW uzależnienie od importu energii wzrosło o 1,6 pkt proc., a w całej UE – o 1,3 pkt proc. Zaobserwowano znaczące zróżnicowanie nie tyle dynamiki, ile kierunku zmian tego wskaźnika w państwach EŚW. Estonia, Łotwa, Bułgaria, Słowacja i Słowenia zdecydowanie ograniczyły swoje uzależnienie od importu surowców energetycznych w przeciwieństwie do Polski, Czech, Litwy, Rumunii i Chorwacji. Liderem w całej UE jest Estonia, która dokonała znaczącego postępu wskutek wzrostu produkcji krajowej energii odnawialnej i redukcji zużycia, a w konsekwencji też zmniejszenia zapotrzebowania na import paliw kopalnych. Według analizy w 2020 r. zaopatrzenie w ropę naftową i produkty ropopochodne w państwach EŚW aż w 96,5 proc. konsumpcji ogółem pochodziło z importu. W przypadku gazu udział ten wynosił 83,6 proc., a w przypadku paliw stałych – 35,8 proc. W większości państw regionu występował też znacząco wyższy poziom uzależnienia od importu tak ropy naftowej, jak gazu ziemnego niż uśredniona wartość tego wskaźnika dla UE-27. Jednocześnie w ostatnich dwóch dekadach w Chorwacji, Polsce, Słowacji i na Węgrzech można było zaobserwować wzrost importu węgla, podczas gdy w Bułgarii, Czechach, na Litwie, w Rumunii i Słowenii nastąpił spadek. Autorzy: dr hab. DOROTA NIEDZIÓŁKA, prof. BARTOSZ WITKOWSKI, dr hab. GRAŻYNA WOJTKOWSKA-ŁODEJ, dr MACIEJ MRÓZ.
Polska jako największy rynek energetyczny Europy Środkowo-Wschodniej, poprzez właściwą ocenę ryzyk geostrategicznych, uzyskała znaczącą przewagę strategiczną nad członkami tzw. starej UE, a w niej przede wszystkim Niemiec. Stało się tak dzięki rozwojowi infrastruktury dywersyfikującej kierunki importu gazu. Może to w efekcie końcowym przynieść zauważalny wzrost znaczenia Polski w regionie i zapewnić bezpieczeństwo energetyczne części państw EŚW – uważają eksperci SGH. Jak pandemia, szoki cenowe i wojna na Ukrainie oddziałuje na rozwój infrastruktury gazowej? Jakie są działania po stronie popytowej zmniejszające zapotrzebowania na zużycie gazu ziemnego? Czy energetyka jądrowa może być alternatywą dla energetyki opartej na infrastrukturze gazowej? Jakie skutki strukturalne i jakościowe dla sektora energetycznego będzie nieść ograniczenie zużycia gazu? Gdzie szukać alternatywy dla gazu importowanego z Rosji? Jak i w jakim terminie można odejść od importu gazu z Rosji, aby zminimalizować negatywne skutki takich decyzji dla państw UE? Autorzy: dr KRZYSZTOF KSIĘŻOPOLSKI, dr GRZEGORZ MAŚLOCH, dr DARIUSZ KOTLEWSKI, MONIKA MORAWIECKA, dr hab. LESZEK JESIEŃ.
Celem analizy jest ocena poziomu innowacyjności i konkurencyjności sektora ochrony zdrowia i branży farmaceutycznej w UE, w tym w Polsce, w międzynarodowym ujęciu porównawczym – obejmującym dwie duże gospodarki światowe: USA i Chiny. Silny wzrost wydatków na zdrowie nastąpił we wszystkich analizowanych gospodarkach m.in. ze względu na tzw. wielkie wyzwania, jak starzenie się społeczeństwa; najwyższy poziom bieżących wydatków na ochronę zdrowia w relacji do PKB i w przeliczeniu na jednego mieszkańca, występuje wciąż w USA, a następnie w całej UE. Autorzy: dr hab. ARKADIUSZ MICHAŁ KOWALSKI, prof. KRYSTYNA POZNAŃSKA, dr hab. MAŁGORZATA STEFANIA LEWANDOWSKA.
Wartość rynku leasingu w Europie Środkowo-Wschodniej systematycznie rosła w ostatnich latach, osiągając w 2019 r. wartość 63,6 mld EUR. W 2020 r. ze względu na wybuch pandemii COVID-19 i związane z nią obostrzenia wartość portfela firm leasingowych zmniejszyła się jednak do 61,2 mld EUR. Pod względem wartości portfela firm leasingowych w całym regionie dominuje rynek polski (54,5–59,1 proc. wartości portfela krajów EŚW w latach 2016–2020). Spośród ośmiu dostępnych form finansowania przedsiębiorstw w większości państw EŚW (Chorwacja, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska) najczęściej wykorzystywany jest właśnie leasing. Autorzy: dr hab. MARIUSZ-JAN RADŁO, dr hab. EWELINA SZCZECH-PIETKIEWICZ, dr ALEKSANDRA SZAREK-PIASKOWSKA, dr MARIUSZ SAGAN.
Między 2021 a 2022 r. nastąpiło zwiększenie dynamiki obrotów handlowych rynku detalicznego r/r w Polsce, na Słowacji i na Węgrzech. Sytuacja związana z pandemią COVID-19 w szczególny sposób zaostrzyła trend zakupowy na Słowacji, a nakładana często na konsumentów kwarantanna spowodowała błyskawiczne przejście z zakupów stacjonarnych na zakupy internetowe, przez co wzrósł poziom zakupów artykułów spożywczych online w tym kraju. Spadek dynamiki obrotu handlu detalicznego r/r odnotowano natomiast w Rumunii, w Czechach i na Litwie. Wśród wyzwań dla sektora handlu w obliczu zmieniających się uwarunkowań rynkowych znalazły się m.in.: dotrzymywanie tempa zmian technologicznych przy optymalizacji inwestycyjnej, ciągłe zaspokajanie potrzeb klientów w obliczu ich nowych preferencji, udoskonalanie i podnoszenie efektywności łańcucha dostaw, starzenie się społeczeństwa, pozyskiwanie wykształconych i kompetentnych pracowników. Autorzy: dr MARTA ZIÓŁKOWSKA, JUSTYNA BĘTLEWSKA, MACIEJ PTASZYŃSKI – wiceprezes zarządu Polskiej Izby Handlu.
W tegorocznym rankingu systemów wspierania startupów w Europie Środkowo-Wschodniej „liderami” okazały się Estonia i Litwa. Polska spadła natomiast z zajmowanego uprzednio trzeciego miejsca na czwarte i wraz z Czechami zajmującymi aktualnie trzecie miejsce, Słowenią (5. miejsce) i Łotwą (6. miejsce) znajduje się w grupie „wschodzących gwiazd”. Opracowanie, w którym przeanalizowano systemy wspierania startupów w 13 krajach EŚW i Bałkanów Zachodnich (Albania, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Ukraina), jest pogłębieniem analogicznych badań z lat 2019, 2020 i 2022. Siedem systemów zaliczono do kategorii „rozwijające się”; dotyczy to takich krajów jak: Słowacja, Bułgaria, Węgry, Rumunia, Chorwacja, Ukraina i Albania. Autorzy: dr ELENA PAWĘTA, dr hab. RAFAŁ KASPRZAK, dr hab. MARCIN WOJTYSIAK-KOTLARSKI, dr ALBERT TOMASZEWSKI, dr MARIUSZ STROJNY, dr MAŁGORZATA GODLEWSKA, dr ANNA MASŁOŃ-ORACZ, dr MARIA PIETRZAK, dr TOMASZ PILEWICZ, OLGA PANKIV, BARTOSZ MAJEWSKI, MIROSŁAW ŁUKASIEWICZ, HANNA RACHOŃ, KAMIL FLIG, ANITA SZUSZKIEWICZ, ALEKSANDRA BAKA – założycielka Economic Accelerator.
Narzędzia dostępności
