Uwaga niebezpieczny zakręt!

Wielkimi krokami zbliża się XXXII Forum Ekonomiczne, które będzie ogniskowało się wokół tematu „Nowe wartości Starego Kontynentu – Europa u progu zmian”. Jednym z elementów tych zmian może okazać się konieczność ponownego zdefiniowania miejsca europejskiego przemysłu w globalnej gospodarce. 

Niniejsza analiza stanowi nawiązanie do poprzednich materiałów publikowanych na stronie Forum Ekonomicznego. Użyta w tytule metafora „niebezpieczny zakręt” jest celowa, gdyż tym razem zachęcam do refleksji nad niemieckim sektorem motoryzacyjnym i możliwymi skutkami spowolnienia, jakie stało się jego udziałem. Właściwe zrozumienie skali tego zjawiska wymaga spojrzenia z globalnej perspektywy na gospodarkę Europy, która przez wiele dekad była liderem postępu. Wydaje się jednak, że stan ten powoli odchodzi w przeszłość, gdyż na liście największych podmiotów gospodarczych opublikowanej za 2022 r. w TOP 20 znajdowało się 15 podmiotów amerykańskich, 4 azjatyckie i tylko 1 europejski – na 20. – ostatnim miejscu uplasował się LVMH– Louis Vuitton Moët Hennessy (Francja) – czyli firma modowa (ubrania, torebki, perfumy, zegarki) a nie technologiczna.

Zestawienie to pokazuje także, że niemieckie i francuskie koncerny motoryzacyjne – flagowy sektor nowych technologii UE – tracą na znaczeniu. Jeszcze silniej trend ten uwidacznia się, gdy zestawimy czołowych producentów baterii do pojazdów. Jak wskazują szacunki w 2022 r. ponad 70% ogółu baterii tego typu wyprodukowano na rynkach azjatyckich (chińskie, południowokoreańskie i japońskie). Nie było tam żadnej firmy pochodzącej z Niemiec. Co ważne jak 4 kwietnia 2023 r.  podał portal „ceocom.pl” „Polska [jest] drugim, największym producentem baterii do samochodów elektrycznych na świecie”. W materiale tym podano, że „według prognoz BNEF [ang. Bloomberg New Energy Finance] do 2027 r. globalne moce produkcyjne akumulatorów litowo-jonowych mają wzrosnąć ośmiokrotnie, osiągając poziom 8945 gigawatogodzin (GWh). Mimo pewnego zapóźnienia coraz ważniejszą rolę w sektorze bateryjnym zaczyna odgrywać Europa, która odpowiadała za 14% światowych mocy produkcyjnych w 2022 r.

Do europejskich liderów w tej dziedzinie należą niektóre państwa regionu Europy Środkowo-Wschodniej, w szczególności Polska i Węgry odpowiadające za 9% światowych mocy produkcyjnych”. Bardzo gwałtownie spada ilość sprzedanych samochodów niemieckich. Jak 15 lipca 2023 r. na łamach „Focus.de” stwierdził były redaktor naczelny dziennika „Handelsblatt” Gabor Steingart, przed Niemcami otwiera się kryzys największy od czasów zbudowania silnika spalinowego. Tydzień później, 21 lipca 2023 r., „Handlesblatt” opublikował materiał z którego wynika, że BMW, Audi, Mercedes i VW, w pierwszym półroczu 2023 r. wyprodukowały o pół miliona samochodów mniej niż rok wcześniej. Mercedes w klasie premium wypierany jest na rynkach azjatyckich przez luksusowe auta chińskie (głównie elektryczne), Audi nadal nie ma własnego podwozia do samochodów elektrycznych – kupuje je w Chinach. VW ma kłopot ze zbytem wyprodukowanych elektrycznych samochodów, a są także modele, których sprzedaż całkowicie stanęła. „Z wyprodukowanych 97.000 egzemplarzy z linii VW ID do końca maja [2023 r.] udało się sprzedać tylko 73.000. Tymczasem Tesla w tym samym okresie i na tym samym rynku dostarczyła ponad 100.000 Modelu Y. Wprawdzie firmie E. Muska pomaga popyt, ale też redukcja cen, która na całym świecie wywołała spore zamieszanie” przekładające się dotkliwie na efekty ekonomiczne przedsiębiorstw tej branży. 

Dla ilustracji, jak 28 czerwca 2023 r. podała niemiecka gazeta „Nordwest-Zeitung”, w związku ze spadkiem zainteresowania e-samochodami VW zarząd firmy zdecydował o wydłużeniu letnich urlopów dla pracowników linii e-pojazdów oraz o zwolnieniu blisko 300 z 1500 pracowników tymczasowych. Spowolnienie na rynku marek luksusowych odnotowano także w Polsce o czym 26 lipca 2023 r. informował portal „motobankier.pl”, który opierając się na badaniach rynku wskazał, że „najgorzej jest w salonach marek premium, gdzie w drugim kwartale ruch zmniejszył się o 30,7% rdr., podczas gdy w tym samym czasie salony marek wolumenowych [czyli oferujących wyższy poziom obsługi klientów niż producenci pojazdów premium] odnotowały spadek jedynie o 18,1%”. Pozostając przy wspomnianej już Tesli warto przypomnieć, że Elon Musk już w lutym 2010 r. zapowiadał wejście na giełdę wskazując, że będzie to pierwszy debiut firmy samochodowej od czasów Forda, czyli od 1956 r. Wydarzenie to 30 czerwca 2010 r. odnotował portal „Forsal.pl” w materiale zatytułowanym „Tesla Motors pierwszym debiutantem giełdowym z branży motoryzacyjnej w USA od 54 lat”. Istotnie, gdy 29 czerwca 2010 r. nastąpił parkietowy debiut portal „samochodyelektryczne.org” poinformował: „Wczorajszy [29 czerwca 2010 r.] debiut giełdowy firmy Tesla Motors zakończył się sukcesem. Pierwszego dnia wartość akcji wzrosła o ponad 40%. W chwili pisania tej wiadomości cena akcji wynosi ponad 28 USD, czyli około 166% ceny emisyjnej (17 USD za sztukę). Trudno przewidzieć co przyniosą kolejne dni, ale zgodnie z oczekiwaniami rychły zakup i szybka sprzedaż była bardzo opłacalna”. Warto w tym miejscu dodać, że z perspektywy czasu opłacalność inwestycji w akcje Tesli pozostaje imponująca. Dotychczasowy rekord notowań wyniósł 407,36 USD i zanotowany został 5 listopada 2021 r., zaś ostatni przed przygotowaniem niniejszej analizy wyniósł 224,6 USD (16 sierpnia 2023 r.). Oznacza to wzrost wartości akcji o 2396,23% (na dzień rekordu) oraz 1321,17% (na dzień 16 sierpnia 2023 r.). W tym czasie – 2010 r. – gdy Elon Musk stawiał na e-samochody europejskie koncerny, w tym zwłaszcza niemieckie, doskonaliły rozwiązania konstrukcyjne silników diesla, upatrując w ich oszczędności i wytrzymałości sposobu na realizację celów klimatycznych. Gdy jednak okazało się, że te jednostki napędowe pomimo szeregu innowacji i zastosowania kolejnych drogich podzespołów nie są w stanie sprostać celom klimatycznym – podjęto decyzję o zastosowaniu nowatorskiego oprogramowania.

Wielu ekspertów wskazuje, że niemieckie koncerny do dziś płacą za aferę „diesel gate” z 2015 r. polegającą na zastosowaniu oprogramowania zaniżającego emisję w czasie badań diagnostycznych, o czym pisał New York Times. Nie należy się dziwić, że to właśnie w USA nagłośniono ten skandal. Administracja Baracka Obamy (pełniącego urząd 44. prezydenta Stanów Zjednoczonych w latach 2009–2017) bardzo mocno wspierała rozwój elektromobilności, oraz samego Elona Muska. Warto zaznaczyć, że jak 4 listopada 2016 r. informowała „gazeta.pl” „stworzenie sieci autostrad dla użytkowników samochodów elektrycznych to jeden z ostatnich ambitnych planów prezydenta USA Baracka Obamy, który w najbliższych tygodniach zakończy drugą kadencję na tym urzędzie”. W ramach tego programu planowano oddanie do użytku stacji do ładowania samochodów elektrycznych przy sieci autostrad o długości około 40 tys. km. W tym czasie na Starym Kontynencie próbowano opanować skutki „diesel gate”. Kryzys niemieckiej branży samochodowej pogłębił jeszcze Donald Trump (45. prezydent USA w latach 2017–2021) który realizując wyborcze hasło „America first” celowo marginalizował niemiecką gospodarkę. Chcąc ratować sektor motoryzacyjny rząd Kanclerz Merkel tylko w 2020 roku (roku szczytu pandemii) przeznaczył na pomoc koncernom samochodowym 5 mld euro. To jednak nie pomogło i o skali obecnego kryzysu, świadczy fakt ciągłego zgłaszania przez Berlin konieczności „dofinansowania niemieckiego przemysłu kwotą 200 mld euro”. Ta pomoc jest niezbędna, gdyż jak argumentuje Berlin, upadek sektora motoryzacyjnego w RFN spowoduje załamanie rynku w Czechach (gdzie udział sektora motoryzacyjnego to 20% całości eksportu i zatrudnienie dla 120 tys. osób, z populacji 10,5 mln), na Słowacji (z udziałem 30% eksportu, 170 tys. pracowników z populacji 5 mln), Węgrzech (18%), w Polsce (gdzie 25% montowanych w Polsce aut to niemieckie marki) i Hiszpanii (gdzie stanowi on podstawę bytu ekonomicznego Katalonii). Jest to zatem swoisty szantaż.

Tymczasem jak 28 lipca 2023 r. portal „bosinessinider.pl” podał: „Polacy mają najwięcej samochodów w Europie w przeliczeniu na 1000 mieszkańców i okazuje się, że przodujemy również w motoryzacyjnej ekologii”. Lecz nie chodzi tu o pojazdy elektryczne, czy hybrydowe, lecz te zasilane autogazem, uważanym w taksonomii za paliwo ekologiczne. Według przywołanego materiału w Polsce zarejestrowanych jest blisko 4,2 mln takich pojazdów. Warto dodać, że w Hiszpanii auta elektryczne mają plakietki niebieskie, a LPG – zielono-niebieskie, zatem nawet bardziej ekologiczne. Próbie oszacowania całościowego śladu węglowego oraz kosztów społecznych wydobywania metali ziem rzadkich poświęcona jest analiza „Elektromobilność budzi wątpliwości” opublikowana na łamach periodyku „Eco Miasto” 2023 r. Zagadnieniem powiązanym z ekologią pozostaje także bardzo złożony i obciążający środowisko naturalne sposób i czas gaszenia samochodów elektrycznych. Lecz nie tylko silniki diesla mają swe afery. Silna dyskusję wzbudza nadal kwestia rozbieżności między deklarowanymi przez producentów a rzeczywistymi zasięgami e-aut. W ogniu krytyki znalazła się także Tesla za sprawą eksperymentu kierowcy Aleksandra Ponsina, który zaplanował przejazd około 1500 km z Kolorado do Kalifornii. Jak 30 lipca 2023 r. podawał portal „benchmark.pl” powołując się na doniesienia Reutersa „okazało się, że deklarowany zasięg elektryka nijak się ma do tego, jaki kierowca jest w stanie osiągnąć podczas jazdy – szczególnie w niskich temperaturach”. W tym kontekście powraca zatem dyskusja o etyce w prowadzeniu biznesu.

Trudne miejsce Francji

Jednym z elementów kampanii wyborczej ubiegającego się o reelekcję Emmanuela Macrona stały się deklaracje dotyczące powrotu do planów rozbudowy francuskiej energetyki jądrowej oraz wzmocnienia udziału francuskiego przemysłu w gospodarce UE i świata. Deklaracje te były powszechnie krytykowane w niemieckiej prasie. Temat ten został już omówiony, przez piszącego te słowa, w analizie „Zmiana, czy lekka korekta zielonego kursu?” która ukazała się na łamach periodyku „Nowa energia” (2023). Jednak presja antyatomowa nie ograniczyła się wyłącznie do samych Niemiec. Na przełomie czerwca i lipca 2023 r. pojawiły się informacje wskazujące na działania ekologów niemieckich i innych zorganizowanych grup nacisku na opinię publiczną w mediach społecznościowych. „Zwrócono uwagę, że praca takich organizacji wymaga ogromnych zasobów finansowych. I jak podkreślono, Bundestag przez lata zwiększał wydatki na dotowanie takich organizacji – „295 milionów euro w 2000 r., ponad 466 milionów euro w 2014 r. i 690 milionów euro w 2023 r.” Zdaniem autorów działania te zachęcały Francuzów do odejścia od energetyki atomowej i zwiększały niechęć do działań i samej obecności USA w Europie. To ważne spostrzeżenie w kontekście polskich planów jądrowych, a także podejmowanych przez niemiecką opinię publiczną prób wywierania presji na Warszawę. Już 14 grudnia 2022 r. jak wskazywał portal „money.pl” „Brandenburgia i trzy inne kraje związkowe Niemiec sprzeciwiają się budowie pierwszej w Polsce elektrowni atomowej. Brandenburskie ministerstwo ochrony konsumentów wydało w tej sprawie specjalne oświadczenie. Lokalni politycy powołują się przy tym m.in. na sprawę Czarnobyla”. Powołanie się w dyskursie medialnym na przykłady Czarnobyla czy Fukushimy to element niemieckiej polityki o nazwie Energiewende (niem. transformacja energetyczna) – która została poddana analizie w materiale „Fukushima – „cezura” czy fakt statystyczny?”, który został opublikowany na łamach „Forum Ekonomicznego” w 2022 r.

Tymczasem prezydent Macron konsekwentnie wskazuje, że do osiągnięcia większej konkurencyjności konieczna jest tania energia elektryczna. Paryż zdążył się przekonać, że OZE nie tylko nie gwarantuje niskich cen, ale także silnie destabilizuje cały system energetyczny. Obu tych skutków doświadczył Berlin po odłączeniu ostatnich reaktorów jądrowych, w 2023 r. Pomimo niechęci RFN zostało zmuszone do importu „brudnej węglowej energii” z Polski i „skażonej jądrowej” z Francji. Temat ten znalazł się w wielu materiałach prasowych, zachęcam także do zapoznania się ze wspomnianą już analizą „Zmiana, czy lekka korekta zielonego kursu?” Co więcej nad Sekwaną postanowiono wyciągnąć wnioski z brytyjskich doświadczeń. Otóż okazuje się, że zbyt wysoki udział OZE w miksie energetycznym spowodował w Anglii wzrost skali energetycznego ubóstwa, będącego efektem wzrostu cen energii, na co wskazywał 12 lipca 2023 r. portal „polishexpress”. Jak wynika z brytyjskich badań ze stycznia 2023 roku „dwie trzecie rodzin w Wielkiej Brytanii jest zagrożonych ubóstwem energetycznym. Szacuje się, że tej zimy [2022/2023] aż 45 mln osób będzie miało trudności z opłaceniem rachunków za energię po podwyżce „price cap”, chociaż ten problem rozpoczął się już w 2022 r. Nie dziwi zatem, zmiana stanowiska prezydenta Macorna, w sprawie wstrzymania się Francji w zakresie wdrażania dalszych założeń polityki ekologicznej UE. Przy czym warto pamiętać stanowisko to wygłosił po powrocie z Chin. Jako powód swej decyzji podawał wówczas m.in. nadmierną ekspansję i interwencjonizm rządu w Pekinie na rynku samochodów elektrycznych. Pomijając fakt, że także Paryż stosował na szeroką skalę zachęty finansowe, sięgające 6 tys. euro przy czym całkowita wartość nowego pojazdu nie mogła przekraczać 47 tys. euro.

Należy pamiętać, że podobne zachęty obowiązywały także w innych krajach, w tym także w Norwegii. Tymczasem jak 7 kwietnia 2023 r. podał portal „rp.pl”: „Ursula von der Leyen, która w swoim wystąpieniu przed podróżą określiła Chiny jako „państwo represyjne”, w Pekinie wyglądała na osamotnioną, nie była tam oficjalnie witana na lotnisku i nie została zaproszona na niektóre uroczystości państwowe z udziałem Xi i Macrona”. Wiele wskazuje, że powodem takiej zmiany kursu Paryża jest świadomość, że dalsze popieranie restrykcyjnych założeń klimatycznych UE może doprowadzić do jeszcze głębszego marginalizowania francuskiego przemysłu. Tym bardziej, że z początkiem 2023 r. Francja oficjalnie ogłosiła ograniczanie swojej obecności gospodarczej i militarnej w Afryce, o czym w styczniu i lutym br. obszernie donosiły media. Obserwowana z obawą destabilizacja Nigru będącego ważnym dostawcą metali ziem rzadkich, ale także uranu, z którego korzystały francuskie siłownie może pociągnąć za sobą bardzo niebezpieczne skutki, które rzutować będą także na nasz program atomowy, o czym pisał m.in. „Wirtschafts Woche” w materiale z 5 sierpnia 2023 r.  Ponadto, wielu ekspertów w wycofywaniu się Paryża z aktywnej polityki w Afryce widzi chęć zbliżenia na linii Chiny-Francja (może i Rosja) przeciw USA. Jest to o tyle prawdopodobne, że prezydent Macron wielokrotnie negatywnie wypowiadał się o obecności Stanów w Europie, głosząc ideę „strategicznej autonomii” – czym nawiązywał do polityki de Gaulle`a. Chcąc załagodzić relacje z Rosją, Francja wskazała na konieczność remilitaryzacji wschodniej flanki NATO – dotyczy to głównie Polski. Trzeba pamiętać, że dyplomacja rosyjska niezmiennie wyraża zaniepokojenie rozbudową i modernizacją armii polskiej oraz byłych republik radzieckich przyłączonych do NATO w 1997, czemu dała wyraz w żądaniu z grudnia 2021 r. skierowanym pod adresem USA „zobowiązanie [USA] do tego, aby nie rozmieszczać dodatkowych żołnierzy i systemów uzbrojenia na terytorium państw, które nie należały do NATO przed majem 1997 roku (a więc przed przystąpieniem do NATO państw Europy środkowo-wschodniej, w tym Polski) – z wyjątkiem sytuacji, w której NATO i Rosja osiągną porozumienie co do takiego rozmieszczenia”.

Samochody za ziemiopłody

To tylko pozornie odległe obszary. Niemcy od kilku lat bardzo intensywnie szukają porozumienia z krajami Mercosur i w związku z tym są gotowe wysyłać do Ameryki Południowej sprzęt RTV i AGD. Jednak, jak się wydaje w świetle kryzysu branży motoryzacyjnej w Europie, Berlinowi szczególnie zależy na innym barterze: samochody w zamian za ziemiopłody. W tym aspekcie warto zwrócić uwagę, na kooperację amerykańskiej firmy biotechnologicznej Monsanto (potentata na rynku biotechnologii i roślin GMO) oraz koncernu Bayer AG. Wspólne działania nabrały nowej dynamiki, gdy w 2016 r. niemiecka firma za 66 mld dol. „przejęła amerykańską biotechnologiczną firmę Monsanto, która dotychczas skupiała się przede wszystkim na środkach ochrony i modyfikowaniu genetycznym roślin (…). Podczas konferencji w Nowym Jorku pochwalono się, że tylko w 2022 r., Bayer odświeżył ofertę nasion, wprowadzając 500 nowych hybryd i odmian roślin. I dalej będzie podążał tą drogą.

Na początku czerwca Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) zakończył przegląd kukurydzy o zmniejszonej wysokości, uzyskanej metodami biotechnologicznymi. Niższe rośliny mają być łatwiejsze w pielęgnacji i odporniejsze na warunki atmosferyczne”. To ważna informacja, gdyż jak się wydaje Niemcy będą chcieli wpłynąć poprzez opinię publiczną na zmianę nastawienia Europejczyków do GMO i wprowadzić także w UE obrót nowymi odmianami roślin. Wiele wskazuje, że już obecnie jesteśmy świadkami polityki „rozluźniania gorsetu kontrolnego”, czemu służyć ma prowadzona dyskusja nad syntetycznym mięsem, czy alternatywnymi źródłami zwierzęcego białka. Dystrybucję modyfikowanych płodów rolnych może zapewnić inny amerykański koncern Cargill. Zatem w niedługiej przyszłości należy spodziewać się europejskiej dyskusji na temat organizmów GMO. Realizacja barteru Niemcy-Mercosur może stanowić poważne zagrożenie dla europejskiego rolnictwa ograniczanego przez coraz to bardziej restrykcyjne unijne obostrzenia nawozowo-ochronne. Rozpowszechnienie, czy wręcz zdominowanie rynku przez nowe odmiany roślin może znacząco ograniczyć opłacalność polskiego rolnictwa.

W sytuacji, w której Niemcy z ich ponad 85 mln populacją, zyskają dostęp do taniej żywności z Ameryki Południowej nasi producenci mogą utracić dominujący rynek zbytu a polski sektor rolno-spożywczy pogrąży się w kryzysie. Pierwsze groźne symptomy takiego zjawiska stały się widoczne w czasie gwałtownego i w zasadzie niekontrolowanego zalania europejskiego rynku ziemiopłodami (zboże, owoce miękkie, grzyby, miód) z Ukrainy. Opisywane zjawiska mogą jednak stanowić jeszcze większe zagrożenie dla rolnictwa francuskiego, które należy do najdroższych w Europie. Warto bowiem pamiętać, że region południowoamerykański to dzięki brakom restrykcji dotyczących emisji gazów cieplarnianych emitowanych w rolnictwie – GHG jest liderem w produkcji wołowiny, będącym też potęgą w uboju rytualnym. Wejście tych producentów na rynki muzułmańsko-izraelskie załamie nasz eksport. Wielu komentatorów wskazuje, że dla Niemiec Ameryka Południowa to znany region, bo to tam uciekło wielu nazistów i przez nikogo nie niepokojeni pozakładali firmy i dożyli spokojnej starości. Warto także pamiętać że przedwojenna emigracja niemiecka do Argentyny i Boliwii była bardzo liczna. Pisze o tym, przy okazji, w swoich powieściach Michał Choromański.

Z wprowadzeniem do obrotu organizmów GMO powiązana jest także szeroka debata publiczna nad alternatywnymi źródłami białka zwierzęcego. Wiele wskazuje na to, że i do tej dyskusji  już teraz musimy się przygotowywać. Warto pamiętać, że sztuczne mięso nie jest niczym nowym. Od lat 50. XX wieku trwają prace nad wyprodukowaniem i upowszechnieniem sztucznego mięsa. W kwietniu 2023 r. opublikowano analizę, z której wynikało, że „niekwestionowaną zaletą mięsa syntetycznego jest jego niewielki wpływ na środowisko w porównaniu z produkcją tradycyjnego mięsa – generuje zaledwie 4% emisji CO₂, pochłania o 45% mniej energii elektrycznej, do tego wymaga zaledwie 2% powierzchni, która potrzebna jest do wyprodukowania takiej samej ilości mięsa tradycyjnego”. Tymczasem miesiąc później podano wyliczenia naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego, z których wynikało, że „proces hodowli mięsa w laboratorium ma 25 razy większy wpływ na globalne ocieplenie, niż tradycyjna produkcja wołowiny”. Mamy zatem dwie opinie, lecz tylko jedną prawdę, komu zatem wierzyć? Przygotowując się do czekającej nas frontalnej dyskusji o przyszłości rolnictwa oraz jakości i pochodzenia tego co jemy, warto też zapoznać się z raportem „Siedem trendów technologicznych, które zmienią świat”. Są wśród nich: „inteligentne sieci energetyczne i  magazyny energii, telemedycyna, inteligentne rolnictwo, zastosowanie wodoru w produkcji stali, technologie dronowe, nanomateriały oraz FoodTech”. Trzeba jednak pamiętać i ciągle podkreślać że, „Polska to jeden z ważniejszych graczy na europejskiej arenie produkcji wysokiej jakości maszyn rolniczych oraz nawozów, dlatego istnieje zapotrzebowanie na pracowników związanych z rolnictwem lub inżynierią rolniczą”. Jednym z realizowanych w ostatnim okresie projektów z zakresu magazynowania energii jest planowana przez spółkę Orlen PGNiG Termika budowa akumulatora ciepła, który stanie na terenie Elektrociepłowni Żerań w Warszawie.  Zbiornik ten o wysokości 70 metrów i pojemności 61 tys. m³ będzie największym tego typu obiektem w UE i stanowić będzie bufor cieplny umożliwiający wykorzystanie potencjału tkwiącego w kogeneracji, czyli współtworzeniu energii elektrycznej i cieplnej. To jeden z najnowszych przykładów trendów technologicznych.

Wobec kryzysu niemieckiego sektora motoryzacyjnego oraz trwającej destabilizacji politycznej w Afryce kraje Mercosur chętnie przyjmą konwencjonalne i elektryczne samochody w zamian za żywność. Rozwój badań nad GMO, wprowadzenie nowych odmian roślin „skrojonych” pod profil glebowy i warunki klimatyczne, a także poszukiwanie alternatywnych źródeł białka, to dla polskich uczelni wielka szansa rozwoju. Zaniechanie energicznych działań w tym obszarze może spowodować trudne do oszacowania straty, nie tylko wizerunkowe. Jak zawsze zachęcam Czytelników do samodzielnego wyciagnięcia wniosków.

Autor składa podziękowania na ręce prof. Józefa Bieńka (URK) za okazaną pomoc.

dr Szymon Sikorski – Politolog, historyk, dziennikarz, analityk, MBA. Pracownik Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, członek Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Polskiego Klubu Ekologicznego. Ekspert Platformy Przemysłu Przyszłości.

Źródła:

https://finansowyogar.pl/najwieksze-firmy-w-polsce-najwieksze-firmy-na-swiecie-2022/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://ceo.com.pl/polska-drugim-najwiekszym-producentem-na-swiecie-baterii-do-samochodow-elektrycznych-64387, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.focus.de/politik/gastbeitrag-von-gabor-steingart-ein-giftiger-cocktail-brodelt-rund-um-die-deutsche-autoindustrie_id_199060378.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://app.handelsblatt.com/unternehmen/industrie/bmw-audi-mercedes-vw-darum-gehen-der-autoindustrie-die-auftraege-aus-/29259234.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://elektrowoz.pl/auta/volkswagen-nie-radzi-sobie-ze-sprzedaza-aut-elektrycznych-zainteresowanie-niektorymi-modelami-spadlo-do-0-handelsblatt/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.nwzonline.de/emden/vw-emden-produktions-bremse-in-emden-drueckt-vw-aktie_a_4,0,1403036608.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.bankier.pl/moto/spadek-ruchu-w-salonach-samochodowych-najgorzej-z-markami-premium-13787/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://forsal.pl/artykuly/432363,tesla-motors-pierwszym-debiutantem-gieldowym-z-branzy-motoryzacyjnej-w-usa-od-54-lat.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://samochodyelektryczne.org/udany_debiut_tesla_motors_na_gieldzie.htm, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q=warto%C5%9B+akcji+tesla, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.nytimes.com/2015/09/23/business/international/volkswagen-diesel-car-scandal.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://wyborcza.biz/biznes/7,177151,20932345,ostatni-ambitny-plan-obamy-siec-autostrad-i-stacji-dla-aut.html?disableRedirects=true, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://forsal.pl/motoforsal/motobiznes/artykuly/8012864,kryzys-w-niemieckiej-motoryzacji-rzad-merkel-chce-przeznaczyc-5-mld-euro-na-ratowanie-branzy.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.rp.pl/gospodarka/art37280291-bundestag-zatwierdzil-pakiet-pomocy-dla-gospodarki-niemiec-wart-200-mld-euro, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://businessinsider.com.pl/gospodarka/najwiecej-ekologicznych-samochodow-w-unii-maja-polacy-zaskakujace-statystyki/vdzxbtb, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 Sikorski Sz., Elektromobilność budzi wątpliwości, Eco Miasto, nr 1/2023, str. 10-12.

 https://wyborcza.biz/biznes/7,156481,29309630,tesla-w-ogniu-gaszenie-elektrycznego-auta-zajelo-strazakom.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

https://www.notebookcheck.pl/Tesla-oskarzona-o-zawyzanie-zasiegu-pojazdow-przez-ponad-10-lat-poniewaz-stlumila-rosnaca-liczbe-skarg-i-zgloszen-serwisowych-dotyczacych-rozczarowujacych-osiagow.736969.0.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.benchmark.pl/aktualnosci/tesla-oszukiwala-klientow-zasieg-nie-byl-prawdziwy.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://dl.nowa-energia.com.pl/?sdm_process_download=1&download_id=5, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.tysol.pl/a106469-francuskie-media-niemcy-wydaja-miliardy-na-fundacje-majace-zniszczyc-francuski-przemysl-jadrowy, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.money.pl/gospodarka/kilka-niemieckich-landow-nie-chce-budowy-elektrowni-atomowej-w-polsce-6844556548438592a.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.forum-ekonomiczne.pl/fukushima-cezura-czy-fakt-statystyczny/, dostęp 18 sierpnia 2023

 https://www.money.pl/gospodarka/niemcy-wylaczyli-atom-i-maja-problem-poczuli-to-niemal-od-razu-6888753899788800a.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.polishexpress.co.uk/ubostwo-energetyczne-moze-dotknac-2-3-rodzin-w-uk-od-stycznia-2023/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://fpg24.pl/francja-przekupuje-obywateli-do-zielonych-technologii/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://motoryzacja.interia.pl/raport-samochody-elektryczne/news-w-norwegii-zalamala-sie-sprzedaz-samochodow-elektrycznych,nId,6613524#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=firefox, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.rp.pl/dyplomacja/art38288011-macron-z-wizyta-w-chinach-xi-zacheca-francje-do-przeciwstawienia-sie-usa, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.euractiv.pl/section/bezpieczenstwo-i-obrona/news/francuzi-wycofuja-sie-z-afryki-koniec-misji-w-burkina-faso/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

https://www.euractiv.pl/section/bezpieczenstwo-i-obrona/news/francja-wojska-mali-afryka-macron/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

https://www.rp.pl/polityka/art37862521-francja-traci-afryke-jej-miejsce-zajmuje-rosja, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

https://www.rmf24.pl/fakty/swiat/news-francja-likwiduje-bazy-wojskowe-w-afryce-to-presja-rosji,nId,6623899#crp_state=1, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.wiwo.de/technologie/wirtschaft-von-oben/wirtschaft-von-oben-222-uran-aus-dem-niger-hier-braut-sich-das-naechste-energieproblem-fuer-europa-zusammen/29295338.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1559548%2Cmacron-krytykuje-usa-media-umacnia-pozycje-chin.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://fpg24.pl/macron-krytykuje-usa-i-chce-strategicznej-autonomii-europy/ dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://jedynka.polskieradio.pl/artykul/3180415,Macron-mowi-o-czesciowym-rozbrojeniu-wschodniej-flanki-NATO-Sachajko-chca-dalej-robic-interesy-z-Rosja, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.rp.pl/dyplomacja/art19208061-rosja-przedstawia-warunki-zachodowi-jeden-dotyczy-m-in-polski, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 Mercosur (hiszp.. Mercado Común del Sur – Wspólny Rynek Południa) organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 w Paragwaju, skupiająca 12 krajów Ameryki Południowej. 2 z nich: Meksyk i Nowa Zelandia mają status obserwatorów. Od roku 1994 organizacja ta jest podmiotem prawa międzynarodowego.

 https://businessinsider.com.pl/firmy/niemcy-zbija-fortune-na-rolnictwie-gigant-w-produkcji-lekow-ujawnil-plany/0dbds57, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 The Real Odessa: How Peron Brought the Nazi War Criminals to Argentina, autor: Uki Goni, 2016

 https://biznesalert.pl/mieso-syntetyczne-srodowisko/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.farmer.pl/produkcja-zwierzeca/mieso-z-laboratorium-moze-byc-25-razy-gorsze-dla-klimatu-niz-zwykla-wolowina,131445.html, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.gov.pl/web/ai/siedem-trendow-technologicznych-ktore-zmienia-swiat-czy-polska-moze-byc-w-nich-liderem, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.gov.pl/web/ai/siedem-trendow-technologicznych-ktore-zmienia-swiat-czy-polska-moze-byc-w-nich-liderem, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://www.forum-ekonomiczne.pl/uwierzmy-w-siebie/, dostęp 18 sierpnia 2023 r.

 https://businessinsider.com.pl/biznes/najwiekszy-w-kraju-termos-stanie-na-zeraniu-przebijemy-niemcow/549expr, dostęp 18 sierpnia 2023 r.