Ochrona środowiska w samorządach lokalnych

Esa Nikunen

Dyrektor Generalny

Służba Ochrony Środowiska

Miasto Helsinki, Finlandia

Miasto Helsinki

Helsinki są centrum szybko rozwijającego się dużego obszaru metropolitalnego. Helsinki wraz z gminami Espoo, Vantaa i Kauniainen tworzą obszar o populacji 1,2 miliona mieszkańców, który jest określany jako obszar metropolitalny Helsinek. Helsinki liczą 660 000 mieszkańców. Na koniec 2021 r. gęstość zaludnienia wynosiła 3072,7 mieszkańców na kilometr kwadratowy. Powierzchnia Helsinek wynosi 715,48 km2, z czego prawie 70% to woda morska. Większość terenów zielonych w mieście to lasy (45,7 km2), parki (9,3 km2) i pola krajobrazowe lub łąki (10,9 km2).

Z perspektywy wpływu na środowisko, miasto Helsinki jest jednym z najważniejszych aktorów w skali Finlandii. Całkowita emisja gazów cieplarnianych w Helsinkach wynosi około pięciu procent całkowitej emisji w Finlandii. Oczyszczalnia ścieków Viikinmäki oczyszcza ścieki wytwarzane przez około 890 000 osób. W 2021 r. w Helsinkach było łącznie 453 600 miejsc pracy. Helsinki odpowiadają za 18 procent miejsc pracy w Finlandii, co czyni je największym pracodawcą w kraju. Działalność miasta ma znaczący wpływ na środowisko ze względu na ilość wszystkich operacji, w tym na przykład pracę biurową, zamówienia i logistykę.

Ostatni rozwój

W 2021 r. nowa strategia miejska podniosła poprzeczkę dla naszych celów w zakresie neutralności węglowej, ustanowiła ambitną politykę w zakresie zapewnienia różnorodności biologicznej i wymaga od nas zwrócenia większej uwagi na pogodzenie budownictwa mieszkaniowego z wartościami naturalnymi. Helsinki wyznaczyły bardziej ambitny cel w zakresie działań na rzecz klimatu, przenosząc cel neutralności węglowej z 2035 r. na 2030 r. Nowa strategia miasta określa również, że miasto będzie miało cel zerowej emisji dwutlenku węgla do 2040 r., a następnie będzie miało negatywny wpływ na emisję dwutlenku węgla. Praktyczne decyzje, które zostaną podjęte w tej kadencji rady, będą miały kluczowe znaczenie dla osiągnięcia wyznaczonych celów.

W przyszłości plan działania na rzecz neutralności węglowej Helsinek będzie corocznie aktualizowany o nowe działania. Jest to dla nas klucz do znalezienia najlepszych i najskuteczniejszych sposobów na osiągnięcie naszych celów. W ubiegłym roku nasze całkowite emisje ani nie wzrosły, ani nie spadły, ponieważ emisje miejskiego przedsiębiorstwa energetycznego Helen wzrosły o tyle samo, o ile spadły emisje z innych sektorów. Mimo że zmiany te można częściowo wytłumaczyć zaprzestaniem importu gazu ziemnego z Rosji, nadal musimy powrócić do trendu spadkowego w zakresie naszych emisji. W porównaniu z rokiem 1990, całkowite emisje w Helsinkach były niższe o około 25%.

Zmiany w emisji wskazuje, że zrównoważone rozwiązania muszą zostać szybko wdrożone, nawet w produkcji ciepła. Helsińska spółka energetyczna Helen zamknęła elektrownię węglową Hanasaari i zakończyła w niej produkcję wiosną 2023 roku. Zdecydowano również, że spalanie węgla w elektrowni Salmisaari zakończy się wiosną 2024 roku. Decyzje te oznaczają koniec spalania węgla w mieście – ponad pięć lat wcześniej niż pierwotnie planowano. W nadchodzących latach staniemy przed wyzwaniami związanymi z promowaniem zrównoważonych środków transportu. Wraz ze wzrostem liczby ludności i zagęszczeniem użytkowania gruntów, coraz ważniejsze będzie przywrócenie ludziom transportu publicznego po pandemii, aby uniknąć zatorów i zmniejszyć emisje.

Jednym z głównych obowiązków lokalnego organu ochrony środowiska jest monitorowanie przepisów dotyczących ochrony środowiska w Helsinkach. Mamy jurysdykcję do wydawania pozwoleń środowiskowych na operacje dotyczące kontroli zanieczyszczeń, skażonych gleb, uciążliwego hałasu i gospodarki odpadami. Działamy również jako lokalni strażnicy w sprawach związanych z publiczną ochroną środowiska.

Od końca lat 60-tych Helsinki monitorują jakość wody na swoim obszarze morskim i innych obszarach wodnych. Helsinki posiadają zatem unikalne na skalę światową zbiory danych wodnych, które umożliwiają podejmowanie decyzji opartych na prawdziwej wiedzy w zakresie planowania przestrzennego obszarów morskich i innych celów.

Helsinki od dziesięcioleci są pionierem w dziedzinie ochrony Morza Bałtyckiego. W 2007 r. miasto wraz z Turku założyło inicjatywę Baltic Sea Challenge, aby zachęcić inne organizacje do działania na rzecz ochrony naszych wód. Od tego czasu ponad 330 organizacji podjęło wyzwanie i dołączyło do międzynarodowej sieci Baltic Sea Challenge. Od 2007 r. miasta opracowały cztery własne pięcioletnie Bałtyckie Plany Działań. Niedawno opublikowano nowy plan na lata 2024-2028 z 27 konkretnymi działaniami. Plan ma na celu wpłynięcie na największe wyzwania stojące przed ekosystemem morskim, w tym eutrofizację, utratę różnorodności biologicznej, substancje niebezpieczne i zaśmiecanie. Plan podkreśla również znaczenie współpracy z innymi gminami, organizacjami badawczymi i sektorem prywatnym.

Praca na rzecz ochrony bioróżnorodności przynosi efekty

W 2021 r. Helsinki zatwierdziły plan działania na rzecz bioróżnorodności (LUMO), który od tego czasu został również włączony do nowej strategii miasta. Plan ten jest mocną deklaracją zwracania uwagi na różnorodność biologiczną we wszystkich działaniach miasta. Nowa strategia koncentruje się na przyrodzie bardziej intensywnie niż wcześniej. Jednym z jej celów jest coroczne tworzenie pięciu nowych rezerwatów przyrody w Helsinkach. Głównymi celami są naturalne starzenie się lasów i systematyczne zwiększanie różnorodności lasów i obszarów leśnych na terenach rekreacyjnych i przyrodniczych.

Przyjemna i zróżnicowana lokalna przyroda jest ważna dla mieszkańców Helsinek. Jest to widoczne na przykład w wynikach budżetu partycypacyjnego zwanego OmaStadi. Mieszkańcy oddali swoje głosy na wiele projektów, które mają na celu uczynienie lokalnego środowiska bardziej ekologicznym. Przykładowo w ramach projektu OmaStadi wybrano dziesięć parków, w których zamiast monotonnych zielonych trawników pojawi się więcej roślinności przypominającej łąki.

Różnorodność biologiczna przejawia się w szczegółowym planowaniu nie tylko w uwzględnianiu i oszczędzaniu obszarów przyrodniczych, ale także w wydawaniu różnych przepisów planistycznych dotyczących budowy terenów zielonych w mieście. W ubiegłym roku Komisja Środowiska Miejskiego zatwierdziła łącznie 51 poprawionych propozycji szczegółowych planów miejscowych, z których 46 nie było sprzecznych z siecią ekologiczną.

Niedawno rozpoczęto aktualizowanie zasad gospodarki leśnej w Helsinkach zgodnie z nową strategią miasta i planem działania na rzecz bioróżnorodności. Głównym celem jest systematyczne zwiększanie bioróżnorodności i naturalnego starzenia się lasów.

Trwa wdrażanie dziesięcioletniego planu monitorowania przyrody w Helsinkach. Wynikiem corocznego monitoringu jest systematycznie dokumentowany szereg czasowy informacji przyrodniczych, który dostarcza ważnych informacji na temat rozwoju stanu różnorodności biologicznej w Helsinkach. 

Udział rezerwatów przyrody w powierzchni Helsinek wynosi 4,1%. W 2022 i 2023 r. w Helsinkach utworzono pięć nowych rezerwatów przyrody.

Zainwestowano w rozwój transportu kolejowego

Miasto Helsinki posiada ponad 60 km linii tramwajowych. Trwają intensywne inwestycje w rozwój transportu szynowego. Budowa Jokeri Light Rail postępowała szybciej niż planowano i została ukończona w zeszłym roku. Projekt szybkiego tramwaju Kruunusillat i projekt Kalasatama-Pasila również przebiega dobrze. Poczyniono również postępy w przygotowaniu linii tramwajowej West Helsinki, kolejnego projektu szybkiego tramwaju, który ma zostać ukończony. Sieć rowerowa w Helsinkach została rozszerzona w związku z budową Jokeri Light Rail. 

Liczba pasażerów w transporcie publicznym wzrosła, ale nie wróciła jeszcze do poziomu sprzed pandemii Covid-19. W 2022 r. liczba pasażerów w Helsinki Region Transport (HSL) wzrosła o 30%, a w 2023 r. wzrost wyniósł 13%.

Liczba samochodów elektrycznych nadal rosła. Udział samochodów z możliwością ładowania we wszystkich samochodach w ruchu drogowym w Helsinkach wyniósł około 12%. Odpowiednio 8,4% w 2021 r. i 3,4% w 2020 r. Celem miasta jest, aby do 2030 r. samochody elektryczne stanowiły 30% wszystkich pojazdów w Helsinkach.

HSL wprowadziło około 150 nowych autobusów elektrycznych w 2022 r. i 130 nowych autobusów w 2023 r., a ich łączna liczba wynosi obecnie 450. Celem HSL jest, aby do 2025 r. co najmniej 50% (około 650 pojazdów) floty autobusowej było zasilane energią elektryczną.

Niniejszy materiał został dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Instytut Studiów Wschodnich.

---