Ochrona środowiska w miastach 05 grudnia 2023 Mgr. Katarína Hazuchová Niezależny analityk środowiskowy Streszczenie Większa koncentracja ludzi w miastach stawia coraz większe wymagania w zakresie zabezpieczenia ich potrzeb, co jest motorem rozwoju i związanych z nim inwestycji w budownictwie. Jednocześnie jednak rośnie również zapotrzebowanie na zdrowe środowisko. Na obszarze rozwijającym się występują lub mogą powstać także warunki naturalne przyczyniające się do jego stabilizacji. Jednak niepewność związana z rozwojem podważa standardowe metody ochrony. Wybierając bardziej elastyczne metody oceny ryzyka środowiskowego, możliwe jest osiągnięcie lepszych warunków ochrony środowiska i zapewnienia jakości życia mieszkańców. Inwestycja w te działania jest ekonomicznie bardziej opłacalna w dłuższej perspektywie rozwoju, gdyż pozwala zaoszczędzić dodatkowe koszty usuwania wpływów na środowisko. Środki regulacyjne i ich zgodność dotyczą także współpracy Środowisko w miastach składa się z zespołu elementów krajobrazowo-ekologicznych i antropogenicznych o różnym układzie przestrzennym. Dopóki częściowe problemy środowiska w miastach są przedmiotem powszechnie obowiązujących przepisów i wynikających z nich ograniczeń i obowiązków w obszarze ochrony przyrody i krajobrazu, ochrony wód, ochrony przed hałasem, ochrony powietrza, funduszu glebowego, w zakresie gospodarki odpadami, kompleksową ochronę przyrody rozwiązuje plan przestrzenny gminy i strefy. W praktyce w administrowaniu sprawami publicznymi konieczne jest wzajemne komunikowanie się wszystkich komponentów. Samorządy mogą wprowadzić system kontroli i spełniania wymagań wynikających z obowiązującej dokumentacji. Zarządzanie środowiskiem wymaga elastyczności Pomimo wysiłków, by uwzględnić ochronę przyrody kompleksowo w planach regionalnych, a częściowo w prawnie obowiązujących przepisach, w praktyce często brakuje umiejętności elastycznej i dynamicznej refleksji nad uwarunkowaniami środowiskowymi. Przykładowo w wielu miastach tzw. Szare strefy, szczególnie na obrzeżach miast, to pozostałość po przemysłowej przeszłości. Stanowią one potencjał do działań rozwojowych, konieczna jest także ich rewitalizacja. Rewitalizacja takich szarych stref wymaga jednak wstępnych rygorystycznych badań hydrogeologicznych, które pomogą zlokalizować obszar ryzyka. Miejscami ryzyka są zazwyczaj pozostałości obciążeń środowiskowych, dzikie wysypiska śmieci, gleby zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi z oleju napędowego, nafty, benzyny, olejów, olejów smarowych, rozpuszczalników, zanieczyszczonego asfaltu metalami ciężkimi, które mają zwykle więcej niż 40 lat i ich usunięcie jest trudne do zrealizowania. Ponadto wymagania czasowe i finansowe utrudniają samorządom remediację całego terytorium. Tylko w samej Bratysławie w systemie obciążeń środowiskowych, których rekultywacja jest trudna, zarejestrowanych jest ponad 32 takie lokalizacje. Monitoring, ocena, analiza Sporządzając analizę ryzyka obszaru zanieczyszczonego wspartą pobraniem próbek, można zweryfikować aktualny zasięg i określić poziom skażenia środowiska skalnego i wód gruntowych substancjami ropopochodnymi, jednak w praktyce remediacja często ogranicza się jedynie do koniecznie zdefiniowanego obszaru. Ryzykowne lokalizacje często znajdywane są dopiero na etapie budowy. W praktyce często jest to jedynie teren na trasie budowy, nierzadko budowa odbywa się także w miejscach ryzykownych, przez co nowe budynki powstają nawet na fundamentach obciążonych środowiskowo. W dłuższej perspektywie lokalizacja taka stanowi w dalszym ciągu jedynie obciążenie dla środowiska i stanowi ryzyko, które może objawiać się pogorszeniem stanu środowiska pod wpływem zmieniających się warunków. Niepewność i dynamika zagrożeń środowiskowych Jednak to właśnie w takich miejscach, zwłaszcza w czasie intensywnych opadów, zanieczyszczenia mogą przedostawać się z gleby do wód gruntowych wraz ze wzrostem poziomu wody. Ryzyko to wzrasta jeszcze bardziej wraz ze skutkami zmian klimatycznych, które objawiają się z jednej strony znaczącymi okresami suszy, a z drugiej znacznymi okresami opadów atmosferycznych, którym towarzyszą ulewne deszcze. Z punktu widzenia ochrony wód ważne jest zatem także zapewnienie warunków ochrony środowiska z odpowiednim wyprzedzeniem tak, aby możliwe było jak najlepsze zlokalizowanie źródeł zanieczyszczeń i jak najściślejsze zapewnienie remediacji terenu, w miarę możliwości najbardziej odpowiadającej zanieczyszczeniu. Jednocześnie jednak konieczne jest analizowanie i rejestrowanie zanieczyszczeń w danym czasie, aby zminimalizować ich dalsze rozprzestrzenianie się. Dyskusja Regulacje i profilaktyka odgrywają kluczową rolę w zakresie ochrony przyrody w środowisku miejskim. Jednak w dynamice rozwoju miast często występuje rozbieżność pomiędzy pożądanym rezultatem a praktyką. Połączenie wczesnej i niepewnej oceny ryzyka dla środowiska w czasie rzeczywistym może pomóc w osiągnięciu bardziej pożądanych rezultatów w zakresie ochrony środowiska miejskiego. Pozostaje jednak do dyskusji, w jaki sposób zharmonizować przepisy środowiskowe z bardziej dynamicznym podejściem do ochrony środowiska w miastach, wprowadzić skuteczny system kontroli i finansowania. Tłumaczenie: Martin Barčík Niniejszy materiał został dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Fundacja Instytut Studiów Wschodnich.
