Panele VIII EKS. Zabytki UNESCO – więcej prestiżu czy problemów dla gminy?

„Zabytki UNESCO w miastach i gminach – prestiż czy problem?” brzmiał temat kolejnego panelu, który odbył się drugiego dnia Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach. Lista światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego i naturalnego o wyjątkowej powszechnej wartości. Jest to marka rozpoznawalna, która zachęca turystów z różnych części świata do odwiedzania tych miejsc. W Polsce na tej prestiżowej liście znajduje się 17 obiektów.

Jakie korzyści dla regionu przynoszą zabytki wpisane na listę UNESCO? Z jakimi wyzwaniami mierzą się miasta i miejscowości, w których znajdują się te obiekty? Czy istnieje potencjał dla pogłębienia współpracy w zakresie ochrony tych zabytków i rozwoju zrównoważonej turystyki?

Panel poprowadził Michał Krasucki, Stołeczny Konserwator Zabytków, natomiast w roli panelistów wystąpili: Ramojus Kraujelis, Dyrektor, Administracja Państwowego Rezerwatu Kultury w Kiernowie na Litwie, Natalia Gnoińska, Prezeska Fundacji 8Marca, Esko Poikela, Burmistrz Miasta Rauma w Finlandii, Małgorzata Małuch, Wójt Gminy Sękowa oraz Deputowany i Przewodniczący Komisji ds. Dziedzictwa Historycznego i Turystyki Lwowskiej Rady Obwodowej – Iwan Shchurko.

Burmistrz miasta Rauma powiedział, że pomimo tego, że starówka Raumy jest wpisana na listę UNESCO, jest żywa, ma swoich mieszkańców – którzy w większości są osobami starszymi, mieszka w niej bardzo mało dzieci i ludzi młodych. Co jest też szerszym problemem w całej Finlandii. Mieszkańcy Raumy są dumni ze swojego dziedzictwa. Miasto ma długa tradycję morską, jest wielokulturowe, wielojęzyczne, pełne zapożyczeń, a historia i pamięć jest ważna dla jego mieszkańców.

W dalszej kolejności wypowiedziała się Wójt gminy Sękowa. Gmina Sękowa położona jest na styku dwóch kultur – polskiej i łemkowskiej – jest to wyraz koegzystencji dwóch kultur. W gminie są dwa, niezależnie wpisane na listę UNESCO zabytki, a także inne dzieła architektury sakralnej i w sumie 14 zabytków wpisanych na Szlak Architektury Drewnianej. Jest to duma i chluba mieszkańców, dająca jednocześnie mocne poczucie lokalnej tożsamości i wspólnotowego spojrzenia na społeczność.

Te dwa obiekty przyczyniają się do promocji małej miejscowości jaka jest Sękowa. Cerkiew w Owczarach pokazuje kulturę wschodnią, jest piękna, barwna, niesamowita, ma piękny ikonostas. Obiekty te przyciągają turystów, pozwalają promować gminę i są marką regionu. Obiekty te też żyją, odbywają się w nich też msze, różne wydarzenia kulturalne, koncerty, realizowany jest też projekt popularyzujący zabytki – „Muzyka zaklęta w drewnie”.

Następnie wypowiedział się Iwan Shchurko, który zaczął od podziękowań dla rządu Ukrainy i Polaków pomagających dbać o ukraińskie zabytki i za pomoc za wsparcie nad ochrona dziedzictwa ukraińskiego.

Ramojus Kraujelis, Dyrektor Państwowego Rezerwatu Kultury w Kiernowie przypomniał, że w przyszłym roku mija 20 rocznica wpisania kompleksu zabytków na listę UNESCO. Powiedział, że Litwini są dumni ze swego dziedzictwa, Kiernów jest symbolem litewskiego państwa. Obecnie miejsce jest znane w skali międzynarodowej. Jest to wyjątkowe świadectwo osadnictwa, tradycji przedchrześcijańskiej i chrześcijańskiej, obszar archeologiczny gdzie znajdziemy pozostałości po różnych okresach historycznych. Jest to obszar niezależny od gminy, podlegający pod specjalny urząd w Ministerstwie Kultury. Wokół obiektu jest teren stanowiący strefę buforową o powierzchni ponad 2 tys. ha., stworzony celu ochrony obiektu. Obiekt położony jest na terenie 4 gmin.

Natalia Gnoińska, Prezeska Fundacji 8Marca, opowiedziała o koncepcie Innovation Manor, który jest poświęcony problemowi niezagospodarowanych obiektów dziedzictwa architektury na terenach wiejskich w celu znalezienia dla nich nowych funkcji i stworzenia planu zagospodarowania opierając się na rozwiązaniach zrównoważonych ekonomicznie, społecznie i ekologicznie. Jest to próba nadania świeżości konceptowi transformacji zabytków.

Na koniec wszyscy paneliści zgodzili się, że zabytki UNESCO to jednocześnie problemy, ale i ogromne zalety. Są celebrytami wśród zabytków – przyciągają turystów, są powodem do dumy mieszkańców i budowania ich tożsamości lokalnej.