Kolej w Polsce: wielkie osiągnięcia i duże wyzwania – wypowiedź ekspercka Grupy PKP S.A.

W ostatnich latach bardzo zmieniła się i „wróciła do gry”, ale czekają na nią nowe wyzwania.

Dziś w debacie publicznej nie pada już pytanie, czy należy rozwijać kolej, tylko jak najlepiej to robić, by w jak największym stopniu była ona w stanie zaspokoić potrzeby pasażerów i przedsiębiorców. Ostatnie lata to zdecydowanie dobry okres dla polskiego kolejnictwa. To czas miliardowych inwestycji w tabor – wagony, lokomotywy, elektryczne zespoły trakcyjne oraz w transport intermodalny. Kolej inwestuje także ogromne środki w poprawę standardów dworców, stacji i linii kolejowych. Wszystko to jest niekwestionowanym sukcesem polskiej kolei, ale także polskiego państwa, które obrało jasną, wyraźnie prokolejową politykę rozwoju.
Kolej, z uwagi na swoją specyfikę i sposób organizacji, jest najbardziej ekologicznym środkiem transportu, a niewielki wpływ na środowisko naturalne był i jest jej immanentną cechą, która przez lata była zapomniana, ale powróciła do debaty publicznej w kontekście postępujących zmian klimatycznych. Jednak cele klimatyczne to nie jedyne wyzwania, jakie czekają branżę kolejową w najbliższej przyszłości. Przed sektorem kolejowym stoi także realizacja założeń agendy europejskiej, związanych m.in.: z cyfryzacją, rozwojem infrastruktury kolejowej, stałą koniecznością podnoszenia konkurencyjności, badaniami i rozwojem, bezpieczeństwem oraz interoperacyjnością. Biorąc pod uwagę obecną sytuację geopolityczną, m.in. trwającą wojnę w Ukrainie, nie sposób nie podkreślić, że kolej to także, a raczej przede wszystkim, element szeroko rozumianego bezpieczeństwa państwa, istotne ogniwo infrastruktury krytycznej.

Jednym z wyzwań stojących przed kolejami w Europie jest pogłębianie ich interoperacyjności. Słowo to jest dziś kluczowe w kontekście współpracy międzynarodowej, zwłaszcza pomiędzy państwami Unii Europejskiej i ich partnerami. Konsekwencją zwiększenia poziomu interoperacyjności kolei będzie poprawa jej konkurencyjności i atrakcyjności.

W przypadku naszego kraju ważnym kierunkiem rozwoju polskiej kolei jest przekształcenie Grupy PKP w strukturę holdingową, co zostało dokonane w zeszłym roku. Stworzenie holdingu miało na celu wzmocnienie współpracy pomiędzy spółkami, wprowadzając ją na całkowicie nowy, nieznany do tej pory poziom. Spółki tworzące holding to przedsiębiorstwa o wzajemnie uzupełniających się kompetencjach, zatem formuła holdingu zapewnia większą możliwość współpracy przy realizacji wspólnych projektów oraz wspólnej misji, przy jednoczesnym wykorzystaniu potencjału biznesowego wszystkich podmiotów. Holding to również korzyść dla wszystkich, bowiem każda ze spółek jest beneficjentem pozytywnych efektów działania całej Grupy. Powołanie holdingu jest też sposobem na wzmocnienie narodowej kolei, tak istotnej z punktu widzenia interesów państwa, w związku z otwarcia rynku przewozów kolejowych. Utworzenie holdingu to także efekt wzorowania się na państwach zachodnich, gdzie również ma miejsce wewnątrzsektorowa konsolidacja narodowych przedsiębiorstw. Silnie skonsolidowane grupy kolejowe istnieją w takich krajach jak Niemcy, Francja, Włochy czy Austria. Powołanie holdingu to także sposób na uporządkowanie rynku krajowego w Polsce, gdzie Polskie Koleje Państwowe mogą pełnić rolę jego integratora.

Kolej to najbezpieczniejszy i najbardziej ekologiczny środek transportu. Dziś brzmi to jak truizm, jednak nie zawsze wśród decydentów i ekspertów było przekonanie co do słuszności takiego stanowiska. Ponadto dobrze zarządzana i odpowiednio dofinansowana kolej może być również ważnym elementem polityki społecznej – narzędziem zwiększającym mobilność obywateli i tym samym eliminującym różnego rodzaju wykluczenia, na przykład w dostępie do rynku pracy czy usług.

Polskie społeczeństwo ponownie zaufało kolei, doceniając jej zalety. Świadczą o tym m.in. bardzo dobre wyniki przewozowe za 2022 rok. W ubiegłym roku z usług kolei skorzystało ponad 342,2 mln pasażerów, czyli najwięcej od 2001 roku. W porównaniu z 2021 rokiem to wynik wyższy aż o 39,6%. Wyniki przewozowe za 2022 rok są wyższe nawet w zestawieniu z rokiem 2019, czyli z czasem przed pandemią COVID-19.