Czwartkowe Forum SGH: Nowa perspektywa dla samorządów

17 lutego o godz. 12.00 odbyło się kolejne spotkanie z cyklu Czwartkowe Forum SGH. W dyskusji udział wzięli Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, oraz prof. Jacek Sierak, kierownik Zakładu Finansów Samorządu Terytorialnego SGH.

W latach 2021-2027 poszczególne regiony Polski otrzymają łącznie 40 procent puli pochodzącej z polityki spójności UE. Możliwość absorbcji funduszy unijnych przez samorządy zależy w dużej mierze od ich kondycji finansowej. Zmniejszające się dochody z PIT, wysoka inflacja, rosnące ceny prądu, gazu i paliw oraz skutki finansowe pandemii COVID-19 kładą się cieniem na zdolności samorządów do generowania środków koniecznych do podejmowania nowych zadań inwestycyjnych. Czy samorządy są gotowe do współfinansowania projektów unijnych?

W spotkaniu udział wzięli:

Prowadzący Bartosz Majewski, dyrektor Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii SGH, rozpoczął od pytania o kondycję samorządów i tego, w jaki sposób wkraczają w nowy rok?

– Dynamika sytuacji przekłada się bardzo mocno na kondycję samorządów. Formalnie rzecz biorąc, falstart Polskiego Ładu będzie miał również przełożenie na finanse samorządów – wskazał Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego. – Spadki przychodów w miastach prezydenckich, jak Olsztyn czy Elbląg są szacowane nawet na kilkanaście milinów złotych, co stanowi nawet 7-8 procent całości budżetu danego ośrodka miejskiego. Coraz częściej samorządy realizując nowe zadania wskazane przez ustawodawcę mają problem z odpowiedniem finansowaniem.

Prof. Jacek Sierak, kierownik Zakładu Finansów Samorządu Terytorialnego SGH, wskazał, że samorządy mimo trudnej sytuacji zdają się radzić sobie z obecną zmiennonścią. JST funkcjonują celem zaspokajania potrzeb codziennych, których obywatele zdają się niedostrzegać. – Skok cywilizacyjny, który wykonaliśmy na przestrzeni ostatnich 30 lat był gigantyczny – podkreślił prof. Sierak. – Kluczowym wyzwaniem w kolejnym okresie jest zapewnienie stabilnego finansowania samorządów, które kształtują warunki rozwoju. Samorządy, aby podejmowały inwestycje większej skali realizowane w perpsktywie kolejnych lat, potrzebują stabilności finansowej.

– Istotą samorządności w Polsce są gminy, których wzorce nota bene zaczerpnęliśmy z Francji. Samorządy gminne nie mogą stać
w miejscu – powiedział marszałek Brzezin. – Oprócz zabezpieczania podstawowych funkcji, muszą stwarzać warunki do rozwoju dla mieszkańców, przedsiębiorców oraz inwestorów. Należy dobrze przemyśleć etapy realizacji projektów, tak aby w perspektywie mogły się same finansować. W gminie Rybno wybudowano np.  jednostkę Ochotniczej Straży Pożarnej z wykorzystaniem pomp ciepła czy urządzeń do rekuperacji, tak aby maksymalnie obniżyć koszty funkcjonowania.

Na ile samorządy współpracują ze sobą w zakresie dobrych praktyk a na ile jest to rywalizacja?

Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego zaznaczył, że obecnie częściej jest to wspólpraca i kooperacja między poszczególnymi gminami niż konkurencja. Gminy przymiejskie, zwane kiedyś żartobliwie „obwarzankami”, są ciekawym przykładem takiej współpracy. Mieszkańcy oczekują usług na wysokim poziomie w nowym miejscu zamieszkania, co stanowi bodziec rozwojowy.

Czy w szerszej perspektywie zagrożona jest płynność finansowa JST?

Prof. Jacek Sierak, kierownik Zakładu Finansów Samorządu Terytorialnego SGH, odpowiadając wskazał, że należy wyodrębnić co do zasady 4 grupy JST. Pierwsza grupa to JST, które mają zdolność prawną i finansową do zadłużania.
W drugiej grupie znajdują się samorządy, które formalnie mogą się zadłużać, ale od strony finansowej ich na to nie stać, obecnie jest to rosnąca grupa samorządów. Trzecią kategorią są duże miasta, które formalnie są ograniczone od strony zadłużenia, natomiast finansowo są w stanie zadłużać się zdecydowanie mocniej. Ostatnia grupa to samorządy, które
w perspektywie unijnej do 2027 r. nie spełniają kryteriów formalnych i finansowych zadłużania. Zagrożeniem jest obniżenie wiarygodności kredytowej dużych miast, co zwiększa koszty obsługi długu i zmniejsza możliwość kredytowania inwestycji przez samorządy.

Jak samorząd województwa jest przygotwany do nowej perspektywy unijnej?

Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, podkreślił, że po raz pierwszy obserwuje aż taką niepewność przy wydatkowaniu środków unijnych. W ostatniej perspektywie 2014-2020 Unia postawiła na rozwój gospodarki opartej o kompetencje i usługi. W regionie Warmii i Mazur ponad 1 mld 700 mln EUR zostało zakontraktowane.

– Dziś pytaniem, które zadają wszyscy samorządowcy, jest to, czy środki z Unii otrzymamy? Bez tych środków nie będzie rozwoju. Samorządy nie będą w stanie wziąć na siebie np. kosztów budowy infrastruktury komunikacyjnej, której aż 85% pokrywa Unia – podsumował marszałek województwa warmińsko-mazurskiego.

Patrząc na unijne cele polityki spójności, mamy klimat, energię, inkluzywność, cyfryzację. Jednak w przypadku województw takich jak Warmia i Mazury jako kluczowe w ankietach wypełnianych przez JST zostały wskazane elementy infrastruktury a nie z zakresu badań i rozwoju czy cyfryzacji – Prof. Jacek Sierak, kierownik Zakładu Finansów Samorządu Terytorialnego SGH.

Mimo ogromnego zastrzyku środków samorządom takim jak Warmia i Mazury dalej brakuje środków na modernizację
i podstawowe inwestycje – odpowiedział Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

W jaki sposób inflacja i rosnące koszty energii wpływają na budżety samorządowe?

– Poczynając od gospodarstw domowych poprzez jednostki samorządowe, inflacja wywiera negatywny wpływ. Widać to szczególnie w kategorii kosztów bieżących, których wzrost szczególnie będzie ciążył samorządom – odpowiedział Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego,

– W przypadku okresów zwiększonej inflacji kluczowe są przepływy finansowe, nie tylko w przedsiębiorstwach, ale również samorządach, to równowaga między przychodami a kosztami pozwala efektywnie finansować inwestycje w JST. Aby samorządy dalej były liderami w pozyskiwaniu środków dalej muszą przygotowywać projekty na wysokiem poziomie, ale przede wszystkim rosnące znaczenie będzie miało umiejętne pozyskania wkładu własnego – stwierdził Prof. Jacek Sierak.

Jakie są konsekwencje Polskiego Ładu dla JST?

– Kluczowa jest odpowiedź na pytanie o to, w jaki sposób zrekompensować samorządom lukę, która powstaje w wielu przypadkach w związku z implementacją Polskiego Ładu – zaznaczył Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego.– Aby samorządy mogły dobrze funkcjonować, muszą być samowystarczalne i niezależne finansowo. Zwiększenie władztwa podatkowego i np.: stabilny udział w PIT czy CIT są lepszymi rozwiązaniami, ponieważ pozwalają na opracowanie programów długofalowych.

W ramach tradycyjnych pytań kierowanych wzajemnie do siebie przez uczestników Gustaw Marek Brzezin, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego spytał o to w jaki sposób nauka powinna współpracować z JST?

To przede wszystkim strategie rozwoju, plany inwestycyjne czy dobre przygotowanie projektów unijnych, które eksperci
z SGH wykonują dla przedstawicieli JST w całym kraju.

Prof. Jacek Sierak, kierownik Zakładu Finansów Samorządu Terytorialnego SGH spytał o to jakie są dokładnie obszary
w których SGH może nawiązać współrapcę z Wojewdztwem Warmińskio-Mazurskim?

Obecnie obszarem, w którym samorządy w regionie wymagają wsparcia jest zarządzanie finansami oraz kształcenie kadry i nadzoru nad procesem inwestycyjnym.

---

Czwartkowe Forum SGH, wspólny projekt Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie i Forum Ekonomicznego, to cykl debat online na temat najważniejszych problemów gospodarczych, biznesowych i społecznych w kraju i na świecie. Jego celem jest zainicjowanie wymiany opinii na najbardziej istotne kwestie ekonomiczne pomiędzy przedstawicielami świata nauki i praktyki gospodarczej, omówienie aktualnych trendów i zjawisk gospodarczych, najistotniejszych wyzwań biznesowych oraz ich konsekwencji i skutków z perspektywy regionu, kraju, poszczególnych branż, przedsiębiorstw, jak również gospodarstw domowych.  Osoby i instytucje zainteresowane udziałem w projekcie zapraszamy do kontaktu z Centrum Przedsiębiorczości i Transferu Technologii SGH, e-mail: [email protected].