Biblioteka publiczna: szansa czy problem?

Organizacja i prowadzenie biblioteki publicznej, to jeden z obowiązków ustawowych każdej gminy, powiatu i samorządu województwa. Związany jest z koniecznością ponoszenia kosztów, których zwrot obserwujemy zazwyczaj dopiero w perspektywie długofalowej. Czy można zatem przekuć ten obowiązek w widoczny sukces samorządu? Jakie korzyści może wnieść do społeczności dobrze zarządzana, nowocześnie wyposażona biblioteka publiczna? Czy może być partnerem w budowaniu wspólnoty przyszłości?

Moderator:

Andrzej Marcinkiewicz, Dyrektor, Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie, Polska

Prelegenci:

• Grzegorz Mrowiński, Burmistrz, Urząd Miasta Działdowo, Polska
• Halina Bernat, Dyrektor, Biblioteka Miejska w Łodzi, Polska
• Tomasz Makowski, Dyrektor, Biblioteka Narodowa, Polska
• Jacek Nowiński, Dyrektor, Biblioteka Elbląska im. Cypriana Norwida, Polska
• Justyna Lytvyn, Dyrektor, Miejska Biblioteka Publiczna w Działdowie, Polska

A. Marcinkiewicz (słowo wstępne): Zainteresowanie bibliotekami bywa różne choć organizacja i prowadzenie biblioteki jest obowiązkiem każdego samorządu. Wizerunek porządnej biblioteki często kształtuje się w oczach przeciętnego samorządowca przez swoją bibliotekę miejscową, co nie zawsze dobrze się sprawdza, ponieważ jak wiadomo Polska jest różnorodna i miejscowości i miejscowe biblioteki nie są do siebie podobne. W celu zapewnienia różnorodności poglądów pozwoliłem sobie zaprosić (wymienia prelegentów) A. Marcinkiewicz: Jako burmistrz ma Pan dużo innych zadań, ale również znajduje Pan czas na kulturę. Co Pana skłoniło do tego? Czy nie jest to Pana zdaniem stracony pieniądz?

G. Mrowiński: Odwrócił bym kolejność zaproponowaną przez Pana: według mnie trzeba zaczynać od kultury, bo jej jakość świadczy o samorządzie. Biblioteka to najlepsza inwestycja, w dodatku jest to inwestycja procentująca choć nie od razu, procentująca pod tym względem, że mieszkańcy z niej korzystający – to są świadomi mieszkańcy.

A. Marcinkiewicz: Jeszcze jeden aspekt, który powinien wybrzmieć: wspólne działania samorządu i biblioteki. Miałem więc 2 powody do zaproszenia Pana: biblioteka w Działdowie jest wzorowa, ale jest tam też dobra współpraca która zaowocowała całą siecią instytucji kultury, które nadzoruje i tworzy właśnie biblioteka powiatowa. Justyno, jak współpraca z zarządem i radnymi wpływa na twoją działalność i jej atmosferę?

J. Lytvyn: Bardzo dobrze. Od 2015 roku tworzymy sieć bibliotek publicznych i realizujemy wspólne działania.

A. Marcinkiewicz: Proszę o wypowiedzenie się w tej sprawie Pana Nowińskiego.

J. Nowiński: Biblioteki są ważne choć nie koniecznie dla samorządów stricte, bo to są wydatki, oraz postrzega się to nie jako inwestycję, a przymus.

A. Marcinkiewicz: Ale opowiedz, jak współpracujesz z samorządem, ponieważ prezydenci pozwalali ci na bardzo wiele , miałeś 7 mln inwestycji w ostatnim roku.

J. Nowiński: Nie cyfry są ważne, a efekty: ale głównie współpraca wygląda jak falowanie bo jest to współpraca z wieloma niewiadomymi przy poukładanym na początku roku budżecie. Biblioteka według mnie jest promocją wiedzy, przy czym wiedzy różnego rodzaju (ekologia, zielony ład). Więc postrzeganie biblioteki tylko jako kwestii wydatków i biurokracji nie jest poprawne.

A. Marcinkiewicz: W Łodzi doszło do rewolucji, Halino, jak ci się udało doprowadzić do powstania tak współczesnej biblioteki zaledwie w kilka lat?

H. Bernat: Kiedy zaczynaliśmy to bardzo dużo czasu dyskutowaliśmy co, jak i po co. Właśnie ten proces postawienia celów i przekonania innych był elementem najważniejszym. Ale Łódź też była przychylna do zmiany bo do niej zmierzała i za dwa lata udało się przekonać samorząd co do naszej wizji. Dla samorządu biblioteka w Łodzi dziś jest ważnym partnerem. Stwarza wizerunek miasta: nie szara Łódź robotnicza, a nowoczesne miasto. Biblioteka jest miejscem do nawiązywania kontaktów. Biblioteka w Łodzi która ma 58 lokalizacji jest partnerem do budowania samorządności. Poza tym biblioteka to pierwsza instytucja w życiu człowieka, bo likwiduje potencjalne bariery psychologiczne i pozwala czuć się jak w domu w odróżnieniu od opery czy muzeum, które również mają nieporównywalne znaczenie kulturowe.

A. Marcinkiewicz: Wizerunek przekłada się na jakość świadczonych usług.

H. Bernat: Tak, spotkania, warsztaty, stowarzyszenia, ale najważniejsze jest czuć się jak u siebie.

A. Marcinkiewicz: Najlepsze biblioteki nie u najbogatszych a najmądrzejszych. Tomku, patrzysz z różnych poglądów: samorządu i sejmu. Co sądzisz o bibliotece jako projekcie?

T. Makowski: Biblioteki to inwestycje, do których sięga się w ostatnią kolej. Ale biblioteki świadczą usługi mieszkańcom i tworzą atrakcje pozwalające utrzymywać mieszkańców w mieście. U nas w wielu gminach właśnie biblioteka jest jedyną taką bezpłatną przestrzenią, gdzie nie pytają po co tam jesteś. Perspektywa główna to dostęp do wiedzy za darmo, ale biblioteki też odgrywają rolę kontaktu z innymi osobami, czyli jest to inwestycja społeczna. Druga rola to wyraz ambicji społeczności, o tym jak traktuje się kulturę i mieszkańców świadczy biblioteka. Biblioteki są teraz jeszcze bardziej potrzebne ponieważ można w nich bezpiecznie się uczyć, w tym nowszych technologii ponieważ możemy tam mówić bezpiecznie – czego nie umiemy i czego chcemy się nauczyć. Bibliotekarka nigdy nie ocenia jak nauczyciel, tylko pomaga i doradza, więc nie oddziałuje negatywnie na psychikę. Według władzy centralnej biblioteka odgrywa rolę wychwytywania talentów i zachowywania substancji kulturowej, historycznej i zachowania emocji wspólnoty. Na przykład teraz biblioteki prowadzą lekcje polskiego dla Ukraińców, jest to dla nich miejsce spokoju i zaufania.

A. Marcinkiewicz: Jak zmieniło się oblicze biblioteki?

T. Makowski: Biblioteka to nie przeszłość! To – część rozwoju, modernizacji, przy czym na poziomie absolutnie podstawowym, na poziomie wychowania społecznego. Główne dotacje teraz skierowane nie tylko na zakup książek ale też – na dostęp do nich, teraz tworzy się nowoczesne platformy elektroniczne pozwalające szybko i łatwo dotrzeć do treści. Biblioteki stały się częścią inwestycji w nas samych.