Jan Lipavsky. Jak czeski minister spraw zagranicznych poradzi sobie z brakiem doświadczenia?

Autor: Piotr Sieniawski

Jan Lipavsky urodził się w 1985 r. w Pradze. Po ukończeniu studiów licencjackich na Wydziale Studiów Społecznych Uniwersytetu Karola w Pradze pracował w spółkach prywatnych. Jan Lipavsky jest członkiem partii Piratów od 2015 r. W 2017 r. został wybrany do Izby Poselskiej z piątego miejsca na liście kandydatów. W latach 2017-2021 był wiceprzewodniczącym Komisji ds. Spraw Zagranicznych oraz Komisji ds. Spraw Wewnętrznych. Jaka będzie czeska polityka zagraniczna pod przywództwem nowego ministra z ramienia partii Piratów?

Jan Lipavsky dał się poznać jako kandydat na ministra, wokół którego toczyła się głośna dyskusja społeczna. To, co spowodowało nagłośnienie był fakt, że prezydent Zeman początkowo nie zgadzał się na mianowanie Lipavskiego na stanowisko ministra spraw zagranicznych. W komunikacie Kancelaria Prezydenta wskazała dwa główne powody dla decyzji odmownej. Po pierwsze, to niskie kompetencje w zakresie polityki zagranicznej. Zeman podkreślił, że Lipavsky ukończył tylko studia licencjackie a jego praca licencjacka otrzymała najgorszą możliwą ocenę. Po drugie, Kancelaria Prezydenta zarzucała Lipavskiemu „dystans” wobec Grupy Wyszehradzkiej i Izraela.

Głos w dyskursie publicznym wziął nawet były prezydent Vaclav Klaus, który opowiedział się za decyzją prezydenta Zemana. W wywiadzie dla telewizji Prima stwierdził, że „Lipavskiego nie zatrudniliby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych nawet jako szeregowego urzędnika”. Jego zdaniem, tak samo jak w opinii prezydenta Zemana, Lipavsky nie posiada kwalifikacji potrzebnych do wykonywania funkcji ministra spraw zagranicznych. Brak doświadczenia w obszarze polityki zagranicznej nie jest jedyną przyczyną sporu między Zemanem a Lipavskym. Przypomnijmy, że Lipavsky wcześniej krytykował Zemana za jego wypowiedzi odnośnie czeskiej polityki zagranicznej oraz wyrażał sprzeciw wobec poglądom Zemana. Na przykład, odnośnie wyroków Zemana w sprawie Kosowa stwierdził, że „przynoszą wstyd”. Odmienne poglądy między prezydentem a ministrem spraw zagranicznych wynikają z tego, że prezydent stara się o wycofanie czeskiego uznania Kosowa jako niepodległego państwa.

Kolejnym powodem sporów są kwestie związane z Państwem Izrael. Lipavsky jest zwolennikiem rozwiązania sporu izraelsko-palestyńskiego przez stworzenie dwóch niepodległych państw, natomiast Zeman wspiera przeniesienie placówki dyplomatycznej z Tel Awiwu do Jerozolimy. Kwestii Izraela miało też dotyczyć spotkanie, które odbyło się w trakcie rozmów z kandydatami na stanowiska ministrów, na którym minister nie wykluczył rozmów o przyszłym przeniesieniu placówki. „Postrzegam Izrael jako ważnego partnera dla Czech. Możemy współpracować w wielu obszarach. Rozmawialiśmy o opcji przeniesienia ambasady. Wyraziłem moje zdanie, że taką możliwość trzeba dobrze rozważyć, nie można tego robić w pośpiechu,” zaznaczył Lipavsky.

Jeszcze na początku grudnia 2021 roku w Czechach groziło, że spór odnośnie mianowania Lipavskiego na stanowisko ministra spraw zagranicznych przerośnie do sporu kompetencyjnego pomiędzy prezydentem i premierem, który będzie musiał zostać rozstrzygnięty przez Trybunał Konstytucyjny. Jak wiadomo, polityka jest jednak sztuką umiaru i kompromisu. Kilka dni po ogłoszeniu komunikatu o odmowie mianowania Lipavskiego, Kancelaria Prezydenta poinformowała, że Prezydent zaakceptował wszystkich kandydatów wskazanych przez premiera Fialę. Można się więc spodziewać, że do kompromisu pomiędzy prezydentem a premierem doszło na podstawie zawarcia obustronnego interesu.

Zgodnie z długoletnią tradycją, pierwszy wyjazd zagraniczny nowego ministra prowadził na Słowację. Chociaż do podziału Czechosłowacji doszło prawie trzy dekady temu, państwa te nadal utrzymują wyjątkowo dobre stosunki, o czym świadczy też tradycja pierwszej podróży zagranicznej głowy państwa oraz najwyższych funkcjonariuszy.

Jednym z priorytetów ministra spraw zagranicznych jest współpraca w ramach Grupy Wyszehradzkiej. „Grupa Wyszehradzka łączy tych, którzy dzielą wspólną środkowoeuropejską przyjaźń. Rządy mogą się zmieniać, ale współpraca wyszehradzka musi być długofalowa i zrównoważona. Świetnym przykładem są projekty wyszehradzkie w Ukrainie, gdzie znajdujemy wspólne interesy,” powiedział minister podczas podróży na Słowację.

Jak zapowiada nowy rząd, przez następne cztery lata polityka zagraniczna będzie skierowana na politykę rozszerzenia Unii Europejskiej, przede wszystkim w regionie Bałkanów Zachodnich. Nie należy się więc spodziewać wycofania uznania Kosowa ze strony Republiki Czeskiej. Rząd też zapowiedział, że wróci do tzw. polityki Havla, która polega na wsparciu dla praw człowieka i demokracji, co oznacza, że na przyszłość nie można wykluczyć kolejnych sporów między ministrem spraw zagranicznych, przede wszystkim jeżeli chodzi o kwestie dotyczące bilateralnych stosunków z Chinami i sankcji przeciwko Rosji.

Źródła:

Czechy: Pierwszy spór kandydata na szefa dyplomacji z prezydentem Zemanem. https://www.euractiv.pl/section/grupa-wyszehradzka/news/czechy-zeman-lipawsky-fiala-izrael-rosja-chiny-unia-europejska/

Klaus: Lipavského by na ministerstvo zahraničí nevzali ani jako referenta. https://cnn.iprima.cz/lipavskeho-by-na-resortu-zahranici-neprijmuli-ani-jako-referenta-naznacil-klaus-53281

Kosovo má ekonomiku loutkového státu. Produkuje drogovou narkomafii, myslí si Foldyna (ČSSD). https://plus.rozhlas.cz/kosovo-ma-ekonomiku-loutkoveho-statu-produkuje-drogovou-narkomafii-mysli-si-8073344

Ministr Lipavský uskutečnil svou první zahraniční pracovní cestu do Bratislavy. https://www.mzv.cz/jnp/cz/udalosti_a_media/tiskove_zpravy/ministr_lipavsky_uskutecnil_svou_prvni.html