Aktualizacja modelu biznesowego: czy firmy z Europy Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej inwestują w wystarczającym stopniu?

Raport Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) za lata 2022–2023 pokazuje, że europejskie firmy zmagają się wciąż z trudnościami powodowanymi przez wysokie koszty energii, uwarunkowania rynku pracy (brak wykwalifikowanej siły roboczej), bardziej restrykcyjne warunki finansowania i ogólny stan niepewności. Wyzwania te są pod wieloma względami szczególnie uciążliwe dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej (EŚWPW) z powodu geograficznej bliskości wojny w Ukrainie, dużego udziału paliw kopalnych w ich koszyku energetycznym oraz trwającej transformacji w stronę modelu wzrostu opartego na technologii.

Luki inwestycyjne w regionie EŚWPW przewyższają wciąż te występujące w UE czy w USA: odpowiedni poziom inwestycji w ostatnich latach deklaruje ok. 77% firm w EŚWPW (w porównaniu z 80% w UE i 81% w USA).

Choć wielkość inwestycji w aktywa niematerialne (badania i rozwój, oprogramowanie, procesy biznesowe) w EŚWPW była niższa niż średnia unijna (24% wobec 37%), to odsetek firm zamierzających postawić przede wszystkim na innowacyjność nowych produktów i usług w EŚWPW (27%) przewyższał wynik odnotowany pod tym względem w UE (24%) i USA (21%). Innowacje to szczególnie ważny priorytet inwestycyjny dla firm produkcyjnych i dużych spółek. W opisywanym regionie innowacje są najczęściej stawiane na pierwszym miejscu przez firmy słoweńskie oraz czeskie. Uśredniając, firmy z EŚWPW są równie innowacyjne jak te z UE, ale mniej inwestują w badania i rozwój (B+R).

Długoterminowe przeszkody dla inwestycji – niepewność i brak wykwalifikowanej siły roboczej – odgrywają wciąż istotną rolę; za utrudnienia uznało je odpowiednio 87% i 82% firm. W porównaniu z poprzednią edycją badania gwałtownie wzrósł udział firm wskazujących na koszty energii jako czynniki utrudniające realizację inwestycji (87%), zwłaszcza wśród podmiotów, które uznały ten problem za podstawową barierę (63%).

Około połowy firm z regionu EŚWPW uznała zmiany klimatu za czynnik warunkujący ich działalność. Z kolei dla co dziesiątej firmy mają one „największy wpływ” – jest to odsetek niższy niż w UE (57%). Firmy w EŚWPW inwestują w ochronę przed zmianami klimatu, przy czym ok. jednej trzeciej z nich opracowała już lub zainwestowała w odporność na fizyczne zagrożenia powodowane przez zmiany klimatu, co odpowiada tendencjom zaobserwowanym pod tym względem w UE. 

Największą część źródeł finansowania wśród firm z EŚWPW w 2022 r. stanowiło finansowanie ze środków własnych (70%), a w dalszej kolejności – źródła zewnętrzne (25%). Zaledwie 4% inwestycji finansowanych jest w ramach grupy przedsiębiorstw.

Największą część źródeł finansowania wśród firm z EŚWPW w 2022 r. stanowiło finansowanie ze środków własnych (70%), a w dalszej kolejności – źródła zewnętrzne (25%). Zaledwie 4% inwestycji finansowanych jest w ramach grupy przedsiębiorstw.

Niniejsze opracowanie opiera się na przeprowadzanym przez EBI od 2016 r. badaniu inwestycyjnym EIB Group Survey on Investment (EIBIS) – unikalnym, corocznym projekcie obejmującym około 12 500 firm ze wszystkich państw członkowskich UE oraz grupę przedsiębiorstw z USA.