Czy polskie firmy są gotowe na transformację energetyczną?

Z Badania Dojrzałości Innowacyjnej (BDI) przeprowadzonego przez Polski Fundusz Rozwoju na próbie  98 dużych przedsiębiorstw wynika, że 81% firm powyżej 250 pracowników w obszarze dojrzałości do transformacji energetycznej, zakwalifikowanych zostało jako firmy o profilu tradycyjnym. Są to firmy zazwyczaj nie posiadające strategii poprawy efektywności energetycznej czy też planów dążenia do neutralności klimatycznej. Firmy te przeważnie mierzą zużycie energii i innych mediów w sposób ręczny.

Rosnące ceny energii i projektowana dyrektywa dot. raportowania przez firmy działań na rzecz zrównoważonego rozwoju (CSDR)  sprawiają, że odwlekanie w czasie transformacji energetycznej w przedsiębiorstwach nie tylko staje się kosztowne, ale wkrótce stanie się obowiązkowe.

Niski poziom dojrzałości firm do transformacji energetycznej

 Badanie Dojrzałości Innowacyjnej przeprowadzone na 98 firmach pokazało, że zaledwie 5% firm można uznać za innowacyjne w obszarze gotowości do transformacji energetycznej. Kolejne 14% badanych podmiotów cechuje profil firm aktywnych innowacyjnie, tj. takich które podjęły już pierwsze próby i jeżeli utrzymają przyjęte założenia oraz zrealizują planowane działania, w najbliższym czasie mogą dołączyć do grona firm innowacyjnych. Zdecydowana większość firm (81%)  nie jest gotowa do transformacji energetycznej, co oznacza, że nie  ma sprecyzowanych planów nakierowanych np. na poprawę efektywności energetycznej czy inwestycje w Odnawialne Źródła Energii (OZE).

Świadomość zużycia energii czy też generowania śladu węglowego może stanowić punkt wyjścia do określenia działań poprawiających efektywność energetyczną. Z BDI wynika, że tylko 7% firm ma systemy służące monitorowaniu lub zarządzaniu zużyciem energii. Zdecydowana większość, bo aż 86% badanych podmiotów wskazało, że dokonuje pomiaru poprzez ręczny odczyt – przeważnie jest to odczyt z faktur otrzymywanych za prąd.

Samo posiadanie planu inwestycji w poprawę efektywności energetycznej deklaruje prawie 4/5 firm. Przy czym na zaawansowane działania (np. określony budżet i typ przedsięwzięcia) wskazuje już tylko 41% badanych. 22% firm nie posiada planów nakierowanych na poprawę efektywności energetycznej.

W OZE zainwestowało 6% badanych organizacji. Kolejne 46% firm planuje realizację projektów z tego zakresu, z czego mniej więcej połowa z nich (20% całej próby badawczej) ma te plany na zaawansowanym etapie tj. określiło budżet oraz wybrało typ odnawialnego źródła energii. Niecała połowa firm nie planuje takich inwestycji.

Poziom gotowości firm do transformacji energetycznej jest na wczesnym etapie. Zaledwie 5% badanych wdraża system zarządzania energią zgodnie z normą ISO 5000:1 bądź korzysta z systemów zarządzania energią (EMAS); stosuje algorytmy uczenia maszynowego, wspierające optymalizację kosztów energii lub ma interdyscyplinarny zespół odpowiedzialny za efektywność energetyczną. Oznacza, to że najbliższy czas (przed wprowadzeniem dyrektywy CSRD) powinien zostać przeznaczony na zbudowanie kompetencji wewnątrz firmy, potrzebnych do opracowania i realizacji strategii dążenia do neutralności energetycznej czy też poprawy efektywności energetycznej przedsiębiorstwa.

Od czego zacząć drogę do neutralności klimatycznej?

Wskazując na model drogi do dekarbonizacji opracowany przez ekspertów z Krajowej Agencji Poszanowania Energii, pierwszym krokiem w drodze do neutralności klimatycznej powinno być zbadanie śladu węglowego organizacji. Wyliczenie go pozwala określić organizacji punkt wyjścia oraz syntetyczny wskaźnik, którego obniżająca się wartość wskazywać będzie na postęp w działaniach. Znając punkt wyjścia, w drugim kroku rekomendowane jest opracowanie polityki ESG, czyli zaplanowane działania zarówno w długim jak i krótkim horyzoncie czasowym mające na celu „zazielenienie” firmy.  W początkowym etapie dobrym kierunkiem jest wykonanie audytu efektywności energetycznej lub wykorzystanie wniosków z obowiązkowych audytów dla dużych firm wykonanych w 2021 roku. Wnioski z takiego audytu pozwalają na określenie największych strat w zużyciu energii oraz zawierają rekomendowane działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej. Ciekawym rozwiązaniem jest również skorzystanie z technologii EMAS czyli inteligentnych czujników i systemów, których wykorzystanie pozwala na redukcję zużywanej energii nawet do 15%. Mając dane oraz politykę ESG, należy przejść do opracowania szczegółowych planów działań na każdy rok, a następnie do monitorowania postępu.

W odpowiedzi na  wyzwania firm, Polski Fundusz Rozwoju opracował bezpłatny kurs pt. „Raportowanie ESG w praktyce”, który szczegółowo wyjaśnia politykę ESG i jest dostępny na platformie kursy.pfr.pl. Zachęcamy również do udziału w samym Badaniu Dojrzałości Innowacyjnej: https://pfr.pl/oferta/badanie-dojrzalosci-innowacyjnej.html.

KOMENTARZ EKSPERTA KAPE:

Wyniki „Badania Dojrzałości Innowacyjnej” przeprowadzone przez Polski Fundusz Rozwoju są spójne z obserwacjami KAPE co do tradycyjnego modelu zarządzania energią w większości przedsiębiorstw. Ważny element naszego kontaktu z Klientem stanowi edukacja i uświadamianie osób zarządzających firmami że inwestycja w poprawę efektywności energetycznej po prostu się opłaca i jest najtańszą formą walki z rosnącymi cenami energii. Dlatego warto pamiętać, by w pierwszej kolejności stawiać właśnie na efektywność energetyczną w drodze do neutralności klimatycznej.

Przedsiębiorcom zwracamy również uwagę jak obowiązujące i planowane regulacje prawne wpływają na prowadzony przez nich biznes. Zaprezentowany w lipcu 2021 przez Komisję Europejską pakiet klimatyczny „Fit for 55” zakłada m.in. zmniejszenie emisji CO2 o 55% w stosunku do 1990 roku, zwiększenie efektywności energetycznej do 36-39% oraz zwiększenie udziału OZE w wytwarzaniu energii do 40%. Warto sobie uświadomić, że stanowisko UE w kwestiach klimatycznych jest jednoznaczne i mimo pojawiających się przeciwności (Covid, wojna w Ukrainie, rosnące ceny paliw) Polska będzie zobligowana dążyć do całkowitej neutralności klimatycznej w 2050 roku. Mamy pełną świadomość, że bez przedsiębiorstw pełna transformacja energetyczna w kierunku zeroemisyjnym się nie uda, gdyż odpowiadają one za znaczącą część emisji gazów cieplarnianych, jednocześnie posiadając istotny potencjał w zakresie ich redukcji.

Dlatego już dziś warto przygotować firmę na nadchodzące zmiany nie tylko w kwestii efektywności energetycznej ale również w zakresie raportowania niefinansowego. Ujawnianie danych dotyczących wielkości śladu węglowego organizacji stanowi jeden z podstawowych wskaźników środowiskowych w raportach ESG. Trendy na rynku wskazują, że banki, towarzystwa ubezpieczeniowe oraz fundusze inwestycyjne coraz częściej weryfikują raporty ESG przedsiębiorstw i wymagają ujawnień w zakresie emisji gazów cieplarnianych. Analiza danych niefinansowych stanowi dla nich kluczowy element przy podejmowaniu decyzji odnośnie finansowania inwestycji. „Zielone finansowanie” będzie wspierane również przez kolejną unijną regulację, tzw. Taksonomię UE, która pozwoli na jasną ocenę która działalność gospodarcza jest zrównoważona środowiskowo.

Zachęcamy do oceny kondycji energetycznej i środowiskowej organizacji pod kątem analizy obszarów energochłonnych oraz realizacji najpilniejszych potrzeb inwestycyjnych. Pracy i wyzwań związanych z transformacją energetyczną w najbliższych miesiącach na pewno nie zabraknie, dlatego warto zacząć już teraz.

---

Autorzy:

Paweł Huras – Polski Fundusz Rozwoju S.A.

Marta Piątkowska – Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.

Artykuł powstał w ramach Sieci Firm Przyszłości PFR, społeczności dużych firm skupionych wokół działań doradczych i edukacyjnych.