Wysoki kontrast
Wielkość tekstu
Dostępność
  • Dostępność
    • Wysoki kontrast
    • Wielkość tekstu
    • Dostępność

Oleksandr Bilak

Współczesne stosunki polsko-ukraińskie charakteryzują różne czynniki, które nie są trwałe ze względu na różne uwarunkowania: które nie są stałe w różnych okolicznościach: ekonomiczne, polityczne, historyczne, bezpieczeństwa, ale położenie geograficzne obu państw pozostaje niezmienione. Jednak, granicę między dwoma państwami nie można nazwać niezmienioną, ale w różnych epokach historycznych była różną, nawet w XX wieku ona ciągle się zmieniała.

Nowoczesna granica między Ukrainą a Polską była uformowana po zakończeniu II wojny światowej, formalnie po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę 24 sierpnia 1991 roku. Długość granicy – 535 km, jest jedną z największych granic zewnętrznych Unii Europejskiej.

Na granicę polsko-ukraińskiej znajduje się 12 przejść granicznych – 6 drogowych i 6 kolejowych.  Planowane jest utworzenie czterech kolejnych przejść granicznych.  W szczególności jeden z nich – Lubnia-Wołosate – miałoby znajdować się na Zakarpaciu, gdzie jeszcze nie ma żadnego przejścia granicznego z Polską.

W powojennej Europie, wraz z ustanowieniem granic w wielu krajach, powstała potrzeba współpracy między regionami przygranicznymi.  A wraz z procesem integracji europejskiej i potrzebą prawnego uregulowania takiej współpracy.  Dlatego w 1980 roku przyjęto Europejską Konwencję Ramową o Współpracy Transgranicznej (Konwencja Madrycka).  Były określone podstawowe formy prawno-organizacyjne rozwoju współpracy transgranicznej.

Współpraca transgraniczna to organizacja na podstawie umowy procesu interakcji pomiędzy osobami fizycznymi i / lub osobami prawnymi różnych narodowości, zlokalizowanymi na terenach graniczących z granicą państwową, która jest realizowana poprzez przemieszczanie osób, towarów, usług, kapitału przez granicę państwową, w rezultacie której, nawiązywane są powiązania ukierunkowane na średni i długi okres  w celu znalezienia sposobów rozwiązywania wspólnych i identycznych problemów oraz osiągnięcia efektu społecznie użytecznego poprawy poziomu życia ludności tych terytoriów.

Dla Polski i Ukrainy współpraca transgraniczna w okresie powojennym była formalnie możliwa, chociaż nie przyniosło to efektu, ponieważ ZSRR miał odmienną europejską wizję rozwoju ruchu granicznego i współpracy w ogóle.  Taka współpraca między dwoma krajami zaczęła być skuteczną dopiero po 1991 roku.

Podstawowym dokumentem ukraińsko-polskiej współpracy międzyregionalnej jest Umowa między Rządem Ukrainy a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej o współpracy międzyregionalnej, podpisana 24 maja 1993 r.  Wzmiankowaną umową międzynarodową są przypieczętowane zasady prawne o współpracę władz lokalnych z samorządami terytorialnymi Ukrainy i RP, w szczególności w sferze gospodarczej, kulturowo-humanitarnej, edukacyjnej i turystycznej.

Ważnym krokiem w kierunku rozwoju współpracy transgranicznej na terytorium granicy polsko-ukraińskiej było utworzenie Euroregionu Karpackiego, w skład którego weszło 19 granicznych jednostek administracyjno-terytorialnych:

Ukraina: obwody lwowski, Iwano-Frankiwski, Zakarpacki i Czerniowiecki

Polska: województwo Podkarpackie;

Słowacja: regiony Koszyce i Preszów;

Węgry: Borsod-Abaúj-Zemplén, Hajdú-Bihar, Heves, Jász-Nagykun-Szolnok i Szabolcs-Szatmár-Bereg;

Rumunia: hrabstwa Bihor, Sălaj, Satu Mare, Maramureș, Harghita, Suceava i Botoșani.

Euroregion powstał 14 lutego 1993 r., kiedy ministrowie spraw zagranicznych Ukrainy, Polski i Węgier podpisali odpowiednią umowę w węgierskim Debreczynie, a później dołączyły do ​​nich Słowację i Rumunię.

Euroregion Karpacki był dla Ukrainy pierwszym instrumentem współpracy transgranicznej z europejskimi sąsiadami.

Wraz z przystąpieniem państw członkowskich Euroregionu do UE, potrzebowały zmian nie tylko zasady organizacyjne, finansowe i prawne funkcjonowania Euroregionu, ale także cele i narzędzia dla efektywnej współpracy w nowych warunkach.

Jednak wraz z wprowadzeniem pogłębienia polityki wschodniej UE, zwanej później Partnerstwem Wschodnim UE, powstały nowe narzędzia dla współpracy transgranicznej UE i finansowania tego typu działań.

Potem Euroregion jako instytucja stawał mniej efektywny, a w programach współpracy transgranicznej głównymi beneficjentami były samorządy lokalne i organizacje publiczne.

Kolejnym euroregionem, który rozwinął relacje polsko-ukraińskie na poziomie współpracy transgranicznej, był Euroregion Bug.  Działalność Euroregionu „Bug” jest regulowany przez Porozumienie o Utworzeniu Związku Transgranicznego „Euroregion Bug”, podpisane 29 września 1995 r. w Łucku między obwodem Wołyńskim a byłymi województwami Chełmskim, Lubelskim, Tarnobrzeskim i Zamojskim. (Do zmiany podziału administracyjnego RP w 1999).

Ale, pomimo różnych form współpracy transgranicznej i międzyregionalnej ukraińsko-polskiej, jednym z najbardziej efektywnych narzędzi jest program współpracy transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina.

Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina od 17 lat wspiera procesy rozwojowe na terytorium przygranicznych Polski, Białorusi i Ukrainy, współfinansując różnorodne projekty.  Projekty finansowane w ramach Programu mają charakter non-profit i powinny przyczyniać się do poprawy jakości życia mieszkańców regionów przygranicznych Polski, Ukrainy i Białorusi.

Każdy projekt współfinansowany w ramach Programu musi wykazać efekt transgraniczny nie tylko poprzez partnerstwa między instytucjami, ale także poprzez rezultaty wspólnych działań i ich pozytywny wpływ na terytorium przygraniczny i jego mieszkańców.

Pierwszy okres Programu był realizowany w latach 2004-2006.  W tamtym czasie struktura Programu i finansowania projektów była znacznie trudniejsza niż obecnie: w

Polsce projekty były finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a na Białorusi i Ukrainie – z TACIS.

Do tego, w tym okresie w ramach ogólnego budżetu UE 45,8 mln euro było sfinansowano 167 projektów służących rozwojowi obszarów przygranicznych.  Chociaż finansowanie projektu dla Ukrainy i Białorusi wyniosło tylko około 7 milionów euro.

Ogólnie w tym okresie można zauważyć, że główną pozytywną konsekwencją dla rozwoju ukraińsko-polskiej współpracy transgranicznej było doświadczenie w realizacji wspólnych projektów, a także rosnące zainteresowanie takimi projektami współpracy transgranicznej przez ukraińskie instytucje.

Wraz z realizacją tego programu, współpraca transgraniczna staje ważnym czynnikiem rozwoju stosunków ukraińsko-polskich w ogóle i jedną z szans dalszej integracji europejskiej Ukrainy.

W ramach Programu 2007-2013 Program był realizowany w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI).  Finansowanie programu UE zostało znacznie zwiększone do 170 mln euro, co umożliwiło realizację 117 projektów.  Były to duże projekty infrastrukturalne, regularne i parasolowe.  Takie projekty miały pozytywny wpływ na takie sfery, jak infrastruktura społeczna, zdrowie, edukacja, turystyka, ochrona dziedzictwa kulturowego, bezpieczeństwo oraz infrastruktura i funkcjonowanie przejść granicznych.

W okresie programu 2014–2020 program ten działa w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, odpowiadając na potrzeby krajowe i regionalne oraz rozwiązując wspólne problemy w dziedzinie środowiska, kultury, opieki zdrowotnej i bezpieczeństwa.  Pod względem budżetu Program Polska-Białoruś-Ukraina jest największym programem Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa Współpracy Transgranicznej na granicach lądowych UE, z budżetem ponad 170 mln euro przeznaczonym na 167 projektów.

Oznacza to, że w porównaniu z pierwszym programem z lat 2004-2006 na finansowanie tej samej liczby projektów -167, Program na lata 2014-2020 przeznaczył prawie czterokrotnie więcej środków: z 45,8 mln euro do 170 mln euro.

Oczywiste jest, że dzięki temu było osiągnięto pozytywnego efektu Współpracy Transgranicznej na pograniczu Ukrainy i Polski, wraz ze wzrostem liczby zainteresowanych w rozwoju współpracy instytucji znacznie wzrosła liczba ostatecznych beneficjentów takich projektów, czyli mieszkańców tych terenów.

Strategia Programu 2014-2020 została przyjęta na podstawie analizy społeczno-ekonomicznej zleconej przez Instytucję Zarządzającą Programem.  Analiza zidentyfikowała wspólne priorytety krajowe i regionalne krajów uczestniczących i odpowiednich regionów.  Opierał się również na doświadczeniach z poprzednich okresów programu. Strategia Programu uwzględnia również poglądy różnych zainteresowanych stron, na wspólne potrzeby i problemy terytorium Programu.  Ponadto odzwierciedlone decyzje podjęte w obszarach tematycznych, w których uczestniczące kraje mogą nie tylko rozwiązywać wspólne problemy, ale także operować wspólnymi aktywami.

Współpraca międzyregionalna jest ważnym składnikiem strategicznego partnerstwa między Ukrainą a Rzeczpospolitą Polską, skutecznym środkiem integracji europejskiej Ukrainy, a także praktycznym mechanizmem wdrażania standardów europejskich na poziomie regionalnym i lokalnym.

Aby zająć się kluczowymi kwestiami ukraińsko-polskiej współpracy międzyregionalnej na poziomie międzyrządowym, utworzono mechanizm instytucjonalny – Ukraińsko-Polska Międzyrządowa Rada Koordynacyjna ds. Współpracy Międzyregionalnej.  Rada podejmuje decyzje w kluczowych kwestiach współpracy międzyregionalnej, określa ogólne kierunki i główne zasady jej rozwoju, przedstawia odpowiednie propozycje właściwym władzom Ukrainy i Polski, opracowuje wspólne programy działań zmierzających do rozwoju współpracy międzyregionalnej oraz ogólnie koordynuje współpracę międzyregionalną na poziomie Ukrainy i województw RP.

Dziś Ukraina posiada najbardziej rozwiniętą sieć współpracy międzyregionalnej z Rzeczpospolitą Polską.  Prawie wszystkie regiony Ukrainy i województwa polskiego zawarły umowy o współpracy międzyregionalnej.  Wszystkie 16 województw Polski mają partnera na Ukrainie na szczeblu obwodowym.  Najwięcej partnerów ukraińskich mają województwa Podkarpackie, Lubelskie, Łódzkie, Śląskie i Mazowieckie.  Po stronie ukraińskiej najwięcej polskich partnerów mają obwody Lwowski, Zakarpacki, Odeski, Iwano-Frankiwski, Winnicki i Wołyński.

Proces zawierania dwustronnych umów partnerskich na poziomie miast, obwodów i osad ze strony Ukrainy oraz miast, powiatów i gmin ze strony Polski ma stałą tendencję wzrostową.  Na szczeblu regionalnym i lokalnym do tej pory podpisano około 450 umów o współpracy międzyregionalnej między Ukrainą a Polską.

Więc, można wyciągnąć wnioski, że współpraca transgraniczna i międzyregionalna odgrywa ważną rolę w skutecznej współpracy między Ukrainą a Polską.  Wszak w ramach takiej współpracy powstają i realizują się projekty, które przynoszą pozytywne zmiany w wielu społecznościach obu krajów, a efektywna współpraca przynosi realne korzyści mieszkańcom po obu stronach granicy.  Duża liczba inicjatyw lokalnych może być przykładem dla innych społeczności, a także formować warunek pozytywnych zmian i rozwoju stosunków polsko-ukraińskich.  Dlatego konieczne jest wspieranie inicjatyw współpracy regionalnej na poziomie krajowym, a także zwiększać możliwości uczestników Współpracy Transgranicznej w programach europejskich, w szczególności przy planowaniu okresu programu 2021-2027.

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP

Skip to content