Wysoki kontrast
Wielkość tekstu
Dostępność
  • Dostępność
    • Wysoki kontrast
    • Wielkość tekstu
    • Dostępność

Przyszłość Europy w obliczu pandemii wirusa COVID-19 – spojrzenie z Niemiec

Katrin Böttger, Instytut Polityki Europejskiej w Berlinie

Rok 2021 zapowiada się jako decydujący w walce z pandemią COVID-19, zarówno pod względem skutków zdrowotnych jak i ekonomicznych. Działania, które UE i jej państwa członkowskie podjęły w 2020 roku stanowią optymistyczną podstawę w zakresie kompetencji zdrowotnych, pomocy gospodarczej i poszanowania fundamentalnych praw UE.

Odnośnie walki z negatywnymi zdrowotnymi skutkami pandemii, traktaty przyznają UE jedynie ograniczone kompetencje w zakresie polityki zdrowotnej. Mimo to, państwa członkowskie połączyły siły w walce z wirusem COVID-19: Europejska Agencja Leków miała za zadanie ocenić i ewentualnie zalecić stosowanie szczepionki przeciwko COVID-19. Ponadto, Komisja Europejska opracował wspólną strategię szczepień, która obejmuje negocjacje z kilkoma firmami farmaceutycznymi w celu zapewnienia wystarczającej liczby dawek szczepionki dla wszystkich europejskich obywateli. Taka strategia nie ma precedensu w umacnianiu roli UE w polityce zdrowotnej.

W ramach walki z gospodarczymi skutkami przewidziano nowe wieloletnie ramy finansowe wraz z funduszem naprawczym ‘’Next Generation EU’’. Decyzja, podjęta na najdłuższym posiedzeniu Rady Europejskiej w historii (trwającym cztery dni od 17 do 21 lipca 2020 roku), ma rekordową wartość ponad 1,8 miliarda euro. Wynik ten był szczególnie godny uwagi również dlatego, że niemiecki rząd po raz pierwszy zgodził się na zaciągnięcie dużych długów od UE, po tym jak stale odrzucał to podejście podczas kryzysu w strefie euro w następstwie kryzysu finansowego i zwiększenia długu państwowego w 2008 roku. W obliczu wielkiego załamania gospodarki europejskiej spowodowanego kryzysem COVID-19 oraz obciążeń wynikających z krajowych środków stymulacyjnych nie było innego wyjścia, jak tylko zgodzić się na pewnego rodzaju euroobligacje w ramach europejskiego „pakietu gospodarczego”, aby podzielić się obciążeniami i ryzykiem.

Środki w obu tych obszarach pokazują zdolność do funkcjonalnego zwiększania integracji – swego rodzaju federalizacji sektorowej – w niektórych obszarach w czasach kryzysu i w zakresie wykraczającym poza to, co przewidziano w traktatach. Zarówno pandemia, jak i środki mające na celu przezwyciężenie jej skutków gospodarczych są wyjątkowe, przy czym te ostatnie stanowią zasadniczą zmianę w strukturach finansowania UE. Doświadczenia z przeszłości pokazały jednak, że takie jednorazowe środki często wpisywały się w DNA UE, jak na przykład Układ z Schengen.

Jednym z obszarów, który jest problematyczny zarówno w odniesieniu do spójności UE, jak i środków służących przezwyciężeniu skutków pandemii COVID-19, jest obszar praworządności. W walce z pandemią państwa członkowskie, takie jak Węgry, wykazały – po raz kolejny – niepokojący stopień koncentracji władzy na szczeblu rządowym lub prezydenckim, ze szkodą dla nadzoru parlamentarnego. Mechanizm praworządności, na który ostatecznie się zdecydowano, wymaga istnienia związku przyczynowego między naruszeniem praworządności, a negatywnymi skutkami dla interesów finansowych Unii, natomiast samo stwierdzenie naruszenia praworządności nie jest wystarczające do uruchomienia mechanizmu. Nie wiadomo jeszcze, w jakim stopniu mechanizm praworządności i/lub wspomniane koncentracje władzy będą miały trwały wpływ na proces integracji europejskiej.

Ogólnie rzec biorąc, UE znalazła konstruktywne kompromisy w odniesieniu do zeszłorocznych wyzwań. W 2021 roku, jednym z głównych punktów będzie prawne i praktyczne wdrożenie licznych decyzji podjętych podczas niemieckiej prezydencji w Radzie UE, do których należą umowa o handlu i współpracy z Wielką Brytanią oraz kompleksowa umowa inwestycyjna między UE, a Chinami. Konieczne będzie nawiązanie relacji z nowym prezydentem USA Joe Bidenem, a w Niemczech najważniejszym wydarzeniem będzie kampania wyborcza przed wyborami do Bundestagu w dniu 26 września 2021 roku.

Skip to content