Duńska zdrada skandynawskich przyjaciół?

Michał Gębski

Wspólne dziennikarskie dochodzenie m.in. trzech nadawców telewizyjnych z Danii, Norwegii i Szwecji (DR, NRK, SVT) wykazało, że amerykańska wewnętrzna agencja wywiadowcza NSA przy wsparciu duńskich służb szpiegowała czołowych europejskich polityków. W latach 2012-2015 szpiegowani byli także politycy ze Szwecji i Norwegii, a nawet sami Duńczycy. Obecnie toczące się śledztwa mają wyjaśnić dokładną skalę działania amerykańskich służb i faktyczne zezwolenia władz duńskich na takie działania.

• Amerykanie wykorzystując duńskie kable teleinformatyczne podsłuchiwały i czytały korespondencje najważniejszych europejskich polityków
• To nie pierwszy przypadek nielegalnego działania amerykańskiego wywiadu ale pierwszy z tak szerokim wykorzystaniem europejskiej infrastruktury
• Duńskie zaangażowanie w całą operację osłabia zaufanie wśród nordyckich partnerów
• Szwedzka opozycja domaga się stanowczych działań, a komisja obrony zostanie zebrana już drugi raz w ciągu miesiąca

Wśród wielu polityków po ujawnieniu dziennikarskiego śledztwa zapanowała konsternacja. Dodatkowym zaskoczeniem był fakt, iż te nielegalne działania amerykańskich służb odbywały się za czasów przyjaznej Europie prezydentury Baracka Obamy. Sam proceder opierał się na umowie amerykańsko-duńskiej, na podstawie której Amerykanie poprzez nieograniczony dostęp do duńskich kabli telekomunikacyjnych służących transmisji danych, pomagali kontrolować infrastrukturę swoim duńskim partnerom jednocześnie uzyskując dostęp do wrażliwych danych. Poprzez wykorzystanie własnych programów  Amerykanie mogli bezproblemowo uzyskać informacje pochodzące ze skrzynek mailowych, połączeń telefonicznych czy historii przeglądarek najważniejszych polityków europejskich. Duński Minister Obrony podkreśla jednak, że systematyczne podsłuchiwanie osób i instytucji jest „nieakceptowalne” a  sam dowiedział się o aferze z raportu jaki otrzymał poprzedniej jesieni. Jak zwraca uwagę szwedzka opozycja podstawowe pytanie dotyczy kwestii czasu szpiegowania oraz tego czy takie działania prowadzone są także obecnie. Tym większym zaskoczeniem jest, iż Szwecja od wielu lat prowadzi ścisłą współpracę zarówno polityczną jak i militarną tak z Danią jak i z USA. Allan Widman ze szwedzkiej partii Liberalnej, nie jest zaskoczony samym faktem podejmowania takich działań, które jak podkreśla, mają miejsce na całym świecie i miały miejsce w historii, ale wielkością przeprowadzonej operacji służb oraz brakiem jakiejkolwiek komunikacji ze strony amerykańskiej. Amerykańskie agencje wywiadowcze w tym NSA po ujawnieniu dokumentów przez Edwarda Snowdena, dzięki tajnemu programowi Prism szpiegowały amerykańskie przedsiębiorstwa i obywateli już od 2007r. Nie mniej jednak według Widmana nie poprawia to współpracy pomiędzy oboma partnerami Szwecji, a sprawa powinna być jak najszybciej wyjaśniona. Mimo takich umiarkowanych wypowiedzi, w  większości nie brak głosów ostrej krytyki i oczekiwania oficjalnego potępienia takich działań.

Wśród szpiegowanych przedsiębiorstw znalazł się m.in. szwedzki koncern Saab. Wielu komentatorów uważa część samej afery może mieć swoje podłoże związane z decyzją Danii dotyczącą zakup samolotów bojowych w latach 2015-2016. Duńczycy zdecydowali się ostatecznie na zakup amerykańskich F-35 zamiast konkurencyjnych Jas Gripen firmy Saab. Szwedzki Minister Obrony Peter Hultqvist został w związku z aferą wezwany na przesłuchanie Parlamentarnej Komisji Obrony. Jej przewodniczący Pål Jonson (Konserwatyści) nie był jednak zadowolony z przebiegu posiedzenia, przekazując, iż członkowie nie uzyskali odpowiedzi na najważniejsze pytania i oczekują więcej zaangażowania i współpracy ze strony Danii. Dotychczasowy brak przeprowadzonej rozmowy z amerykańskim sekretarzem obrony Austin Lloyd’em wskazuje na niskie tempo  prowadzenia działań przez Ministra Hultqvista, co zaznaczają przedstawiciele partii opozycyjnych. Kolejne posiedzenie komisji zaplanowane przed rozpoczęciem wakacji ma wyjaśnić więcej szczegółów w związku ze sprawą.

Swoje oburzenie odnoszące się do sprawy podsłuchów wyraziła także Premier Norwegii, wzywając na dywanik ambasadora USA w Oslo oraz przeprowadzając rozmowę telefoniczną z Premier Danii Mette Frederiksen. Podczas rozmowy podkreśliła ona, że szpiegowanie przyjaciół i sojuszników jest działaniem bezpodstawnym i niedopuszczalnym. Obecna reakcja europejskich przywódców na szpiegowski skandal może być kluczowa dla  cyberbezpieczeństwa Europy oraz relacji UE-USA.

Źródła:

https://www.dn.se/sverige/hultqvist-fragas-ut-i-riksdagen-om-spionaget/

https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/2d3pb4/hultqvist-tystlaten-om-spionaffar

https://www.svt.se/nyheter/inrikes/forsvarsutskottet-inte-nojt-med-ministerns-information-om-spionaffaren

https://www.bankier.pl/wiadomosc/Afera-szpiegowska-w-Norwegii-Premier-wzywa-ambasadora-USA-8127215.html