Problematyka ukraińska podczas XXVI Forum Ekonomicznego

Problematyka ukraińska nie znika z pola widzenia wspólnoty międzynarodowej, będzie ona więc przedmiotem wielu debat podczas Forum Ekonomicznego. Ostatnie miesiące przyniosły zarówno dobre, jak i złe nowiny.

Proces pokojowy realizowany w ramach tzw. mińskich porozumień i w formacie normandzkim (Ukraina, Rosja, Niemcy i Francja) faktycznie stanął w miejscu. Inicjatywy podejmowane w ostatnim czasie przede wszystkim przez Niemców jako urzędujące rotacyjne przewodnictwo OBWE zostały odrzucone przez Moskwę i kontrolowane przez nią marionetkowe „rządy” utworzone na okupowanych terytoriach. Nieufnie odnosi się do nich Ukraina odmawiająca zgody na przeprowadzenie tam wyborów lokalnych dopóki nie odzyska ona kontroli nad całą granicą z Federacją Rosyjską i dopóki nie zostanie zapewnione bezpieczeństwo na tych obszarach.

Trwa nadal napięcie we wschodniej części kraju, gdzie oddziały separatystów stworzone, uzbrojone i dowodzone przez Rosjan nadal kontrolują wschodnią część obwodów donieckiego i ługańskiego. Mimo częściowego zamrożenia konfliktu i ograniczenia działań zbrojnych wzdłuż linii rozgraniczenia, de facto linii frontu, nadal dochodzi do starć, ciągle giną ludzie – także cywile.

Na terenach okupowanych przez rosyjskich separatystów postępuje szybka rusyfikacja lokalnych instytucji, nie ma dostępu do ukraińskich mediów – nawet rosyjskojęzycznych, władze okupacyjne – działając metodą faktów dokonanych – eliminują pozostałości ukraińskiej oświaty i kultury. Nie widać oznak odbudowy gospodarczej, a wobec braku transferów socjalnych z Kijowa wiele grup społecznych cierpi niedostatek.

Na Krymie, który został wcielony do Rosji, władze rosyjskie przystąpiły do bezpośrednich represji wymierzonych przeciwko krymskim Tatarom – zdelegalizowano Medżlis, ich przedstawicielstwo, dokonuje się aresztowań miejscowych działaczy, nie pozwala się na powrót tym, którzy wyjechali z półwyspu.

Sytuacja gospodarcza Ukrainy ulega stopniowej poprawie od ostatniego kwartału 2015 roku. Prognozy na rok 2016 również nie są złe. Nie można też nie zauważyć, że uchwalono szereg ustaw reformujących państwo i gospodarkę mimo oporów ze strony lobbystów i oligarchów.

Do sukcesów Kijowa należy zaliczyć restrukturyzację istotnej części zadłużenia zagranicznego, wejście w życie umowy o wolnym handlu z Unią Europejską, decyzję o zniesieniu wiz dla Ukraińców do krajów Unii Europejskiej. Ale – z drugiej strony – zablokowana została reforma podatkowa, przedłużają się rozmowy na temat odnowienia współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym. Jej warunki wydają się trudne do spełnienia.

Nastroje społeczne pozostają nadal fatalne, gdyż perspektywa przezwyciężenia skutków załamania gospodarczego, będącego skutkiem rosyjskiej agresji z lat 2014 i 2015, wydaje się bardzo odległa. Opinia publiczna nie widzi też efektów walki z korupcją.

Również zmiana rządu, do której doszło w kwietniu 2016 roku, nie obudziła wielu nadziei na przyszłość zarówno u obywateli Ukrainy jak i wśród obserwatorów zagranicznych. Doszło też do faktycznego podziału dawnej koalicji w parlamencie. Wielu reformatorskich ministrów opuściło swoje stanowiska. Dotyczy to między innymi ministerstwa finansów, gospodarki i handlu, infrastruktury i rolnictwa. Nowi ministrowie nie zawsze gwarantują reformatorski zapał i konsekwencję.

Nowym i wartym zauważenia elementem sytuacji jest instytucjonalne umocnienie grupy międzynarodowych doradców, wśród których największe znaczenie uzyskał polski reformator Leszek Balcerowicz, który został oficjalnym przedstawicielem prezydenta Poroszenki w ukraińskim rządzie.

Podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy problematyka ukraińska pojawiać się będzie w wielu różnych tematach i dyskusjach.

W kwestiach bezpieczeństwa istotne znaczenie mieć będzie kontekst lipcowego Szczytu NATO w Warszawie, który ma być poświęcony między innymi umocnieniu wschodniej flanki Sojuszu. Temat Ukrainy będzie także obecny w rozmowach o nowym modelu współpracy międzynarodowej i perspektywach odnowienia dialogu Zachodu z Moskwą.

Wiele uwagi poświęcimy relacjom Ukrainy z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi zarówno w wymiarze ekonomicznym, politycznym, przyszłości programu Partnerstwa Wschodniego oraz współpracy międzyregionalnej i transgranicznej. Dyskusje będą też dotyczyć roli Ukrainy jako kraju położonego na styku Wschodu i Zachodu, partnera we współpracy krajów Europy Środkowej, regionu Morza Czarnego, oraz obszaru poradzieckiego.

Reformy państwa i gospodarki to kolejne tematy dyskusji panelowych podczas Forum. Zamierzamy postawić pytanie, dlaczego tak wielkie znaczenie ma nadal dla Kijowa pomoc międzynarodowa – zarówno finansowa, jak i transfer know-how. Przedmiotem zainteresowania uczestników Forum będzie reforma decentralizacyjna na Ukrainie, która w znacznej mierze bierze za wzór polski model samorządu terytorialnego, sytuacja na rynku kapitałowym, sytuacja inwestorów zagranicznych oraz relacje pomiędzy światem biznesu i polityki.

Oczekujemy udziału w Forum przedstawicieli ukraińskiego rządu, urzędu prezydenta, parlamentarzystów, naukowców i ekspertów. Najważniejszymi pozarządowymi ukraińskimi partnerami Instytutu Studiów Wschodnich są Centrum Razumkowa, Fundacja Open Ukraine, Międzynarodowe Centrum Studiów Strategicznych, Instytut Studiów Społecznych i Gospodarczych, Centrum Transformacji Ukrainy i in.