Covid 19 i „Faza 2” systemu włoskiego. Perspektywy na przyszłość

Marco Ricceri, Sekretarz Generalny, EURISPES

„Faza 2”: jest to wyrażenie używane przez włoski rząd w walce z pandemią w celu wskazania nowego systemu regulacji indywidualnego zachowania i działalności gospodarczej, który wszedł w życie 18 maja 2020 r. Akcja walki z nagłą sytuacją kryzysową Covid-19 prowadzona we Włoszech od 31 stycznia 2020 r. zaczęła wreszcie przynosić dobre rezultaty w postaci stałego spadku liczby zakażeń i zgonów oraz wzrostu liczby wyzdrowień. Pozwoliło to premierowi na wydanie dekretu „Relaunch Italy”, który z jednej strony nadal działa na froncie ochrony sanitarnej, a z drugiej strony zajmuje się głównymi problemami ożywienia gospodarczego.

Po pierwszym pozytywnym teście częściowego otwarcia, przeprowadzonym w poprzednich tygodniach, zainicjowanie nowej „Fazy 2” pozwala na ponowne rozpoczęcie wielu działań gospodarczych. Etap ten powinien zakończyć się do 15 czerwca 2020 r., jeżeli pandemia będzie dalej w odwrocie. Oczywiście osiągnięcie tego rezultatu będzie możliwe – taki jest apel włoskiego rządu – tylko wtedy, gdy oprócz korzyści płynących z nowego systemu regulacji, także ludzie i firmy będą działać z poczuciem odpowiedzialności i rozwagi, podejmując wszelkie niezbędne środki ostrożności w kontaktach międzyludzkich i działalności zawodowej.

Przy okazji prezentacji dekretu „Faza 2”, Minister Gospodarki jasno określił obecną kondycję włoskiej gospodarki jako „bardzo trudną sytuację”. Definicja ta wyraża wielkie zaniepokojenie i ostatecznie odpowiada ocenom perspektyw gospodarki światowej zilustrowanym przez Organizację Narodów Zjednoczonych, która w specjalnym Raporcie opublikowanym 1 maja 2020 r. dokładnie odniosła się nie tyle do poprzedniego światowego kryzysu finansowego z 2008 r. (Wielka Recesja), ile do katastrofalnego kryzysu pierwszej połowy ubiegłego wieku (Wielka Depresja), spowodowanego wielkim bezrobociem i powszechnym zubożeniem ludności, „ponieważ wiele przedsiębiorstw zostało zmuszonych do zamknięcia się z powodu ogólnokrajowego zamknięcia w większości rozwiniętych gospodarek. Rosnące bezrobocie i kurczące się dochody duszą popyt na produkty i usługi, co nieuchronnie doprowadzi do gwałtownego wzrostu liczby bankructw i jeszcze większej liczby zwolnień” (UN.ECOSOC, Miesięczny raport na temat sytuacji gospodarczej na świecie i jej perspektyw, tom 4, n.5, maj 2020 r.). Są to te same obawy wyrażone przez włoski rząd i podzielane przez najbardziej reprezentatywne stowarzyszenia gospodarcze.

Aby lepiej zrozumieć ten punkt widzenia, należy pamiętać, że włoski system produkcji składa się z małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które są bardzo elastyczne i dynamiczne, ale również bardzo wrażliwe oraz które stanowią 99,9% całkowitej liczby przedsiębiorstw (0,1% duże przedsiębiorstwa), 80% zatrudnienia (20% duże przedsiębiorstwa), 57,6% wytworzonej wartości dodanej (32% duże przedsiębiorstwa). Awaryjne zamknięcie tego złożonego systemu produkcji, które trwało około czterech miesięcy, ma mieć silny wpływ na bezrobocie, które w prognozach Confindustrii (głównego stowarzyszenia przedsiębiorców) powinno wzrosnąć w 2020 r. do poziomu 11,2%, wracając do tych sprzed kryzysu finansowego z 2008 r. Dekret rządu „Relaunch Italy” zatwierdził środki na rzecz ochrony pracowników, rodzin i przedsiębiorstw na kwotę 55 mld euro, z czego 25 mld na rzecz pracowników i sieci bezpieczeństwa socjalnego. Szczególny wpływ na decyzje dotyczące reorganizacji przedsiębiorstw mają przepisy dotyczące blokowania zwolnień z przyczyn ekonomicznych, obecnie przedłużonych do 5 miesięcy, przedłużenia umów o pracę na czas określony, wsparcie dla „inteligentnej pracy”, pojawienie się pracy nieregularnej. Dotacja zwana „dochodem nadzwyczajnym” zostanie rozdzielona pomiędzy osoby żyjące w ubóstwie.

Interesującym jest fakt, iż ocenie środków rządowych towarzyszy obecnie równoległa debata na temat przyszłych perspektyw włoskiego systemu, nazywana „Fazą 3”, w której aktywnie uczestniczy również Komitet Naukowy Eurispes. U podstaw tej refleksji leży kilka wspólnych stałych punktów. Szok pandemiczny uwypuklił na przykład, że państwo musi wznowić aktywną rolę przewodnią w gospodarce; że powszechna cyfryzacja jest prawdziwym narzędziem przezwyciężania granic teraźniejszości; że przedsiębiorstwa muszą dogłębnie zreorganizować swoją strukturę i własne strategie; że świat pracy musi dostosować się do nowych warunków pracy, przede wszystkim tych związanych z pracą inteligentną i zdalną (te nowe formy pracy mogą obejmować do 50 procent pracowników przedsiębiorstw). Przejście od „społeczeństwa zamkniętego”, jak to miało miejsce w ostatnim okresie, do „społeczeństwa otwartego” wymaga od wszystkich, aby nie nadużywać wolności kosztem odpowiedzialności za jakość i zrównoważony rozwój: to główna lekcja płynąca z doświadczeń Koronawirusa. Dla włoskiego systemu początek „Fazy 3” jest postrzegany jako okazja do otwarcia wielkiego sezonu reform, zerwania z niedawną przeszłością oraz nowej wizji przyszłości.