Blok tematyczny „Platformy sposób na samorząd” w ramach Europejskiego Kongresu Samorządów

Polska Obywatelska – Polska Samorządowa

Panel został otwarty przez Jacka Protasa,  Posła na Sejm. Grzegorz Schetyna,  Przewodniczący Platformy Obywatelskiej, Poseł na Sejm RP rozpoczynając wystąpienie podkreślił, iż samorząd terytorialny w Polsce jest symbolem polskiego sukcesu, kamieniem milowym polskiej demokracji. Jednak nadal wiele elementów można poprawić, zwiększyć ich efektywność. Jeśli mowa o zagrożeniach to należy wspomnieć kwestię obecności Polski w UE i kwestię polskiego samorządu terytorialnego. Te dwie kwestie są ze sobą powiązane. Schetyna zwrócił uwagę na fakt, iż coraz częściej mówimy o Europie dwóch prędkości. W takich momentach należy podkreślać rolę Polski jako łącznika między Europą Zachodnią i Centralną. Jerzy Buzek i Donald Tusk to symbole tej roli. Ale, jak podkreślił Przewodniczący PO,  wpływ na europejską rzeczywistość nie jest dany raz na zawsze. Zagrożenia stoją również przed polskim samorządem, bo kilka prędkości rozwoju UE to zagrożenie porównywalne do zagrożenia przed jakim stoją polskie samorządy. “Co zrobić aby niezależność samorządu nie była zagrożona? Jak zachować wpływ na Europę?” To dzisiaj, według Schetyny,  dwa najważniejsze pytania i wyzwania, tylko pozornie ze sobą nie związane.

Jerzy Stępień, Prorektor  Uczelni Łazarskiego nawiązał do początków polskiej samorządności. Podkreślił wagę trójpodziału władzy, wolnych mediów i samorządności. Samorząd terytorialny jest obecny tylko w kręgu kultury europejskiej. Dlatego atak na samorząd to atak na podstawowe wartości europejskie. Podkreślił, iż decentralizacja to ruch w kierunku budowania dalszej swobody i rozwoju. Centralizacja to krok w tył. Stępień odnotował, iż przeżywamy obecnie wielki kryzys dobra wspólnego. Rządzący wyczuli ten moment – stąd 500+ czy obniżenie wieku emerytalnego – to dowody na odchodzenie  od idei dobra wspólnego.

Silny i niezależny samorząd podstawą ustroju nowoczesnego państwa

Tomasz Siemoniak, Wiceprzewodniczący Platformy Obywatelskiej, Poseł na Sejm RP przypomniał, iż 10 lat temu, po wygranych wyborach, Platforma zastanawiała się co dalej zrobić z samorządem terytorialnym. Kwestie które wtedy poruszano to finanse samorządów oraz deficyt współpracy między samorządami. Dziś należy zastanowić się nad redukcją roli rządu w samorządzie poprzez m.in. ograniczenie kompetencji wojewody. Dodatkowo starosta mógłby być wybierany bezpośrednio. Należy się również przyjrzeć relacjom między powiatem i gminą. Sytuacja jest inna niż klika, kilkanaście lat temu i wymaga nowych rozwiązań. Mamy świadomość, że po rządach PiSu nie możemy wrócić do sytuacji sprzed 2015 roku. Ostatnie wydarzenia skłaniają aby na nowo spojrzeć na samorząd i zabezpieczyć jego niezależność w przyszłości.

Hanna Zdanowska, Prezydent Łodzi, Polska podkreśliła, iż region będzie silny, jeśli będzie miał silną metropolię. Ale bez ustawy o metropoliach jest to niemożliwe. Konieczna jest sprawiedliwa dystrybucja finansowania, np. w kwestiach oświatowych tak, aby odpowiednia edukacja była zapewniona dla mieszkańców metropolii i obszarów przyległych. Za chwilę skończy się perspektywa unijna. Skąd czerpać środki  finansowe na rewitalizację? W dłużej perspektywie powinny być stworzone środki i narzędzia ich dystrybucji  tak,aby metropolie mogły aplikować o finansowanie na przykład rewitalizacji.

Olgierd Geblewicz, Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego zaznaczył, iż instytucje publiczne, w tym samorząd, trzeba bardzo mocno zakotwiczyć w Konstytucji. W ramach przeglądu samorządności powinniśmy na to zwrócić uwagę. Nie będzie to łatwe, ale powinno być zrobione. Geblewicz zwrócił również uwagę, iż warto pomyśleć w kategoriach regionalizacji pewnych funkcji państwa. „Dlaczego wszystkie ważne instytucje powinny zajmować się w Warszawie? Dlaczego nie mogą znajdować się w mniejszych miejscowościach?” podkreślał Marszałek. Dodał również, iż dzisiaj wojewoda jest cerberem rządu w terenie. „Marzy mi się aby był on również rzecznikiem regionu w rządzie.”

Mocne podstawy finansowe warunkiem dobrej realizacji zadań przez samorządy terytorialne

Janusz Cichoń, Poseł na Sejm RP podkreślił, iż potrzebna jest nowa ustawa w zakresie finansowania samorządów. Samodzielność i niezależność nie oznacza samofinansowania. Dochody własne samorządów powinny być zwiększone poprzez m.in. przekazanie zysków z PITów. Dochody powinny być również zdywersyfikowane. 10% VATu pozwoli na m.in. utworzenie funduszu rozwoju zasilającego samorządy. Cichoń podkreślił, iż równie istotne jest ujednolicenie i uproszczenie podatków.

Izabela Leszczyna, Poseł na Sejm RP zachęcała do zaufania jeszcze raz Platformie, która dobrze wspierała polską samorządność.  Podkreśliła, iż istnieje potrzeba stworzenia funduszu rozwojowego, dedykowanego biedniejszym gminom.  To lepsze rozwiązanie niż janosikowe. Chwaliła również pomysł obligacji przychodowych – mają wiele zalet dla samorządowców. Nawiązała do udanych według niej pomysłów Platformy, takich jak Bank Gospodarstw Krajowego, i podkreśliła, iż były to dobre pomysły, które powinny być kontynuowane.

Krzysztof Żuk, Prezydent  Lublina podsumowując dyskusję podkreślił, iż trzeba podtrzymać tempo inwestowania. Kwestia zwiększonych dochodów własnych jest kwestią fundamentalną. Skrytykował również pomysł na ograniczenie kadencyjności. Trudno wdrażać projekty jeśli w trakcie procesu zmieniani są liderzy.